• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Archives for november 2018

Het Openbaar Ministerie worstelde jarenlang met discriminatiezaken tegen politici

door Jan de Vetten 30/11/2018 1 Reactie

Vandaag gaat bij het Gerechtshof Den Haag de behandeling van het hoger beroep in het strafproces tegen PVV-voorman Geert Wilders van start. Er zijn eerst enkele regiezittingen, daarna volgt de inhoudelijke behandeling. Wilders deed zijn beruchte ‘minder Marokkanen’-uitspraak alweer ruim vierenhalf jaar geleden, in maart 2014 tijdens de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen. Anderhalf jaar later, op 31 oktober 2016, ging bij de Rechtbank Den Haag het proces tegen Wilders van start. Ruim een maand later, op 9 december 2016, volgde de uitspraak: Wilders was schuldig aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie, maar de rechters vonden het opleggen van een straf niet nodig. Wilders én het Openbaar Ministerie gingen daarop in hoger beroep. Dat hoger beroep wordt in de komende maanden behandeld.

Discriminatiezaken, vooral die tegen politici, zijn lastig, juist omdat het hierbij gaat om een botsing tussen twee grondrechten: de vrijheid van meningsuiting (artikel 7 van de Grondwet) versus het beginsel van non-discriminatie (artikel 1 van de Grondwet). In de afgelopen 38 jaar, vanaf circa 1980, zijn er een klein aantal van dergelijke zaken geweest: onder meer tegen de politici Hans Janmaat en Delano Felter. Voor mijn proefschrift heb ik de strafzaken tegen Janmaat onderzocht. Voor dit artikel bestudeerde ik ook de zaak tegen Felter. Hieruit blijkt dat het Openbaar Ministerie jarenlang worstelde met discriminatiezaken tegen politici.

Hans Janmaat, Tweede Kamerlid voor de Centrumpartij (CP) en later voor de Centrumdemocraten (CD), zette zich in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw vooral af tegen (asiel)immigratie en de multiculturele samenleving. Die kritiek verwoordde hij op een scherpe, pesterige toon, waarbij hij de grenzen van de wet opzocht en soms daar overheen ging.

De strafrechtelijke vervolging van de CP en later de CD kwam in de jaren tachtig langzaam op gang. Het Openbaar Ministerie aarzelde lang voordat het vervolging instelde. Het vroeg zich af of de uitlatingen wel discriminerend waren, het wilde Janmaat geen podium bieden en was bang om zaken te verliezen. Daarbij kwam dat de nogal vage en ruime antidiscriminatiewetgeving en de beperkte jurisprudentie het Openbaar Ministerie, maar ook de rechters, weinig steun bood. Als een zaak wel voor de rechter kwam volgde geen veroordeling, deels door juridische formaliteiten en deels omdat de rechters de uitspraken van Janmaat niet strafwaardig achtten. Rechters gaven tevens keer op keer te kennen dat de politieke discussie de nodige ruimte zou moeten krijgen, ook als het ging om lastige onderwerpen als immigratie en integratie.

Onder toenemende politieke en maatschappelijke druk veranderde dat in de jaren negentig.  Om verschillende redenen kwam het toen wel tot veroordelingen. Het Openbaar Ministerie moest, na een aanscherping van de interne richtlijnen, alle discriminatiezaken gaan vervolgen. Verder kreeg het Openbaar Ministerie in de loop van de tijd waarschijnlijk meer grip op de aanpak van dergelijke zaken, onder meer omdat de jurisprudentie vastere vorm kreeg. En tot slot kwamen er vanuit de Tweede Kamer en de samenleving regelmatig oproepen om discriminerend geachte uitspraken streng te bestraffen, en het Openbaar Ministerie en de rechters hielden daar rekening mee. Zij wogen bij de strafzaken tegen Janmaat in de jaren negentig het maatschappelijk klimaat nadrukkelijk mee.

Janmaat is in de jaren negentig twee keer veroordeeld voor groepsbelediging, discriminatie en/of het aanzetten tot haat tegen (groepen) mensen met een migratie-achtergrond. De eerste keer voor enkele uitspraken in de zendtijd voor politieke partijen uit de jaren 1989-1993. De tweede keer voor een uitspraak tijdens een demonstratie in Zwolle in 1996. Officier van justitie Welschen zei in 1994 tijdens de eerste strafzaak tegen Janmaat dat het Openbaar Ministerie niet de bedoeling had om hem te verbieden zijn politieke opvattingen te verkondigen; het ging om de manier waarop de dingen werden gezegd. Oftewel: het uiten van kritiek op het immigratie- en integratiebeleid mocht natuurlijk, maar niet op een wijze die discriminerend was, aanzette tot haat of beledigend was voor groepen mensen. De ‘manier waarop’ van Janmaat leidde tot de twee veroordelingen in de jaren negentig.

Na circa 2000 is er voor kritiek, zeker voor zakelijke kritiek, op het immigratie- en integratiebeleid meer ruimte dan in de jaren tachtig en negentig. Maar de vrijheid van meningsuiting wordt begrensd door het verbod op discriminatie; op dat punt is er niets veranderd. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de rechtszaak tegen de lokale Amsterdamse politicus Delano Felter. Felter werd begin 2016 veroordeeld voor discriminerende uitspraken over homoseksuelen. De Hoge Raad oordeelde in deze zaak in december 2014 dat een politicus in een maatschappelijk debat veel mag zeggen; hij  mag echter geen uitlatingen doen die strijdig zijn met de wet en met de grondbeginselen van de democratische rechtsstaat. En daarbij gaat het niet uitsluitend om uitlatingen die aanzetten tot haat, geweld of discriminatie, maar ook om uitlatingen die aanzetten tot onverdraagzaamheid.

Wilders heeft – anders dan Janmaat – (meestal) kritiek op de islam. Zijn doel is het om de liberale westerse waarden te verdedigen tegen een islamitische dreiging, en ook tegen progressieve naïviteit. Deze islamkritiek wordt door hem scherp verwoord, maar hij blijft daarbij in het algemeen binnen de grenzen van de wet, ook omdat de wettelijke regels voor religiekritiek ruimer zijn dan die voor discriminatie en groepsbelediging. De Rechtbank Amsterdam sprak Wilders tijdens een eerder strafproces in juni 2011 dan ook vrij, omdat hij zich richtte tegen een geloof (de islam dus) en niet tegen (groepen) mensen. Zodra Wilders echter de islamkritiek los laat, zijn pijlen richt op (groepen) mensen en dat ook nog eens op een (te) scherpe wijze verwoord – zoals bij zijn uitspraak over ‘minder Marokkanen’ – loopt hij, net als Janmaat en Felter, het risico om met de strafrechter in aanraking te komen.

Of het ook tot een veroordeling komt, blijft nog even de vraag. De lastige afweging tussen de vrijheid van meningsuiting versus het beginsel van non-discriminatie ligt nu op het bordje van de rechter.

Filed Under: Democratie Tagged With: felter, Janmaat, strafzaak, Vrijheid van meningsuiting, Wilders

De Stuk Rood Vlees Podcast, aflevering 12: Matthijs Rooduijn over populisten en hun achterban

door Armen Hakhverdian 30/11/2018 0 Reacties

Populisme is een groei-industrie voor journalisten en politicologen. De Britse krant The Guardian publiceerde vorige week een groot nieuw project, getiteld The new populism, waar de komende maanden in samenwerking met talloze politicologen dit onderwerp verder uitgediept gaat worden. Een van die politicologen is onze eigen Matthijs Rooduijn (@mrooduijn), een van de mede-oprichters van Stuk Rood Vlees. Matthijs schoof aan voor een gesprek over populistische partijen en de kiezers die op deze partijen stemmen.

Achtergronden bij deze aflevering:

  • Matthijs heeft de afgelopen jaren veel over zijn eigen onderzoek geblogd. Zijn bijdrages zijn hier terug te lezen.
  • What unites the voter bases of populist parties? Comparing the electorates of 15 populist parties.
  • The psychological roots of populist voting: Evidence from the United States, the Netherlands and Germany (met Bert Bakker en Gijs Schumacher).
  • The Personality Trait That Is Ripping America (and the World) Apart. Over het onderzoek van Bert, Gijs en Matthijs naar persoonlijkheid en populisme.
  • De Guardian-quiz How populist are you?
  • Matthijs’ bijdrage in de Guardian is hier te lezen.

Overigens ging de allereerste aflevering van de podcast ook over populisme (met Cas Mudde), maar met Matthijs zoomen we veel meer in op de kiezers en hun houdingen en gedragingen.

Download de podcast via iTunes | Spotify | Stitcher | Soundcloud | RSS

Filed Under: Kiezers en publieke opinie, Politieke partijen Tagged With: persoonlijkheid, politiek vertrouwen, Populisme, PVV, SP, stuk rood vlees podcast

De Groen(Links)e golf

door Matthijs Rooduijn 12/11/2018 1 Reactie

Het gaat goed met GroenLinks. Bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen haalde de partij met 14 zetels het beste resultaat ooit, en inmiddels staat de partij in de peilingwijzer op maar liefst 17-19 zetels. Op dit moment doet alleen de VVD het beter. Een veelgehoorde verklaring voor dit succes: de “Jessias-factor”. Jesse Klaver zou met zijn leiderschapsstijl de partij aantrekkelijk hebben gemaakt voor grote groepen kiezers. Hoewel het inderdaad aannemelijk is dat Klaver een belangrijke rol heeft gespeeld, is het belangrijk te benadrukken dat de Jessias-factor slechts een deel van het verhaal kan zijn. [Read more…] about De Groen(Links)e golf

Filed Under: Kiezers en publieke opinie, Politieke partijen Tagged With: groene partijen, Groenlinks, jesse klaver

Het gebruik van voorkeurstemmen bij verkiezingen

door Ron De Jong 09/11/2018 1 Reactie

In bijna elk lijstje met voorstellen tot hervorming van ons kiesstelsel neemt een versterking van de voorkeurstem om de band tussen kiezer en gekozene te versterken een prominente plaats in. Ook in de Tussenstand van de staatscommissie parlementair stelsel is dat het geval, hoewel de commissie (p30-33) openlaat of zij in haar eindrapport een verdere verlaging zal bepleiten. Het gebruik van de voorkeurstem, hier gedefinieerd als de stemmen die op andere kandidaten dan de lijsttrekker zijn uitgebracht, is sinds het begin van de jaren negentig bij de Kamerverkiezingen sterk toegenomen. Het ligt bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer doorgaans tussen de 15 en 25% van de uitgebrachte stemmen, met uitschieters in 2002 en 2017 (27,0%).

[Read more…] about Het gebruik van voorkeurstemmen bij verkiezingen

Filed Under: Civil society, Kiezers en publieke opinie Tagged With: voorkeursstemmen, voorkeurstemmen

Dood in Brazilië

door Joost van Spanje 08/11/2018 0 Reacties

Vorige week is Jair Bolsonaro gekozen tot president van Brazilië. Op 1 januari wordt hij ingezworen. Volgens de leer van de weerbare democratie is ingrijpen vereist om moord op de democratie te voorkomen. Maar tevoren is geen adequate manier vastgelegd om dat te doen. [Read more…] about Dood in Brazilië

Filed Under: Democratie Tagged With: Bolsonaro, democratie, weerbare democratie

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Aflevering 70 – Het werk van een klinisch viroloog in tijden van Covid-19, met Katja Wolthers

Kan je met geld de uitkomst van een referendum kopen?

Eerlijke verkiezingen en de Nederlandse poststem

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: de radicaal-rechtse ruimte

Over anderhalve week stemmen we voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Waar zullen we – … [Lees verder...]

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in