• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Archives for maart 2020

Hongarije: Een electorale autocratie binnen de EU

door Tom van der Meer 31/03/2020 0 Reacties

In weinig landen gaat de democratie zo snel achteruit als in Hongarije. Het jaarlijkse rapport van Varieties of Democracy classificeert het land inmiddels als een electorale autocratie, de eerste EU-lidstaat die niet voldoet aan de minimale kwalificaties voor een democratie. In weinig landen is de democratie zo snel geërodeerd als in Hongarije. Het figuur hieronder laat zien in welke landen het democratisch gehalte wezenlijk is gestegen (groen) of gedaald (oranje/rood). Turkije, Polen en Hongarije springen eruit.

Bron: V-Dem Democracy Report 2020

De kwalificatie van V-Dem is snoeihard, maar gebaseerd op een wereldwijd, grootschalig, en al langlopend academisch onderzoek naar de kwaliteit van de democratie in alle facetten. De Hongaarse premier Victor Orbán houdt zelf liever de term illiberale democratie aan dan electorale autocratie.

Toch trekt Orbán zich weinig aan van de diskwalificatie. Sterker, deze week zette Hongarije opnieuw een stap richting de democratische afgrond. Het Hongaarse parlement ging akkoord met een noodwet. Door die noodwet kan Orbán regeren per decreet, zonder tussenkomst van het parlement in reactie op de Corona-crisis. De noodwet geldt zo lang als daadkrachtig ingrijpen tegen de Corona-crisis nodig is. Het parlement zet zichzelf buitenspel.

Ontmanteling van tegenmachten

Dat is minder merkwaardig dan het lijkt. In het Hongaarse parlement heeft Fidesz, de partij van Orbán, een gekwalificeerde (tweederde) meerderheid van de zetels. Wat deze week gebeurt in Hongarije is niet zozeer een parlement dat zichzelf opzijschuift, maar een politieke partij die een tegenmacht ontmantelt.

Dat is het dominante patroon geweest in de Hongaarse democratie sinds 2010. Fidesz heeft in het afgelopen decennium de ene na de andere tegenmacht uitgeschakeld. Fidesz paste het kiesstelsel aan zodat het met een minderheid van de stemmen een supermeerderheid in het parlement kon behalen. Fidesz zegde buitenlandse non-gouvernmentele organisaties de wacht aan. Fidesz koloniseerde staatsmedia en legde vrije media aan banden. De basis voor veel van deze aanpassingen werd al vroeg gelegd, toen Fidesz de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht ondermijnde en het Hongaarse hooggerechtshof vol plantte met eigen politieke benoemingen.

Door het uitschakelen van tegenmachten, erodeerden Orbán en zijn partij de Hongaarse democratie stapsgewijs. Dit is precies terug te zien in de data van V-Dem (zie Figuur 2).

Bron: V-Dem website

Al die stappen zijn geen plannen geweest die Orbán de kiezers had voorgelegd voordat hij aan de macht kwam. Maar het wel desondanks beleid dat hij rap doorvoerde zodra hij de macht had en kans kreeg. Het verschaft Fidesz meer mogelijkheden om beleid door te voeren, maar ontneemt oppositie de kans om een positie te verwerven.

Geen tegenmacht, maar machtsaccumulatie

Juist tegenmacht is een belangrijk onderdeel van de democratie, zoals de Franse filosoof Pierre Rosanvallon niet nalaat te benadrukken.

Het is echter geen toeval dat de democratie in Hongarije onder druk staat, net als in landen als Polen en Turkije. Stuk voor stuk zijn het landen waar een electorale minderheid door het politieke systeem alle macht in handen gelegd kan krijgen. Daar zit een probleem. “The accumulation of too much power in the hands of an incumbent, appears to be a persistent threat to democratic stability”, aldus de politicoloog Milan Svolik. Dat is nu precies wat er gebeurd is in Hongarije. Door een combinatie van evenredigheid en kiesdistricten kreeg Fidesz in 2018 met 49% van de stemmen en in 2014 met zelfs 44% van de stemmen ruim tweederde van de zetels in het parlement.   

Het kiesstelsel geeft Fidesz zodoende de kans (het gebrek aan tegenmacht) en de prikkel (het versterken van de eigen positie) om democratische procedures naar de hand te zetten. De politieke meerderheid, die eigenlijk een electorale minderheid is, kan de eigen positie structureel versterken. En dat doet ze ook: via kieswetten, via parlementaire procedures, of door rechters en media te knechten.

Wat nu?

De vraag is of de Europese Unie het zal aandurven om maatregelen te nemen tegen Hongarije. Weliswaar heeft de Europese Volkspartij – de samenwerking tussen christendemocratische partijen in Europa – in 2019 na lang dralen het lidmaatschap van Fidesz opgeschort. Maar voor politici in landen als Polen en Slowakije is Orbán als voorbeeld gaan dienen.

Filed Under: Democratie Tagged With: Fidesz, hongarije, Orban, v-dem

Leiderschap in Corona tijd -Hot Politics Lab Online Sessie 1 met Michael Bang Petersen

door Gijs Schumacher, Bert Bakker 27/03/2020 0 Reacties

Het Hot Politics Lab organiseert elke vrijdag tussen 3 en 4 een zoom meeting om sociaal-wetenschappelijke inzichten te bespreken die kunnen helpen bij het bestrijden van het Corona Virus. Hier staat aflevering 1 (opgenomen op 20-3). Te gast is Michael Bang Petersen, Hoogleraar Politicologie aan Aarhus Universiteit (twitter). Eerder plaatsten wij een blog van hem. Hierop riep hij de regering op om meer angst te zaaien, in plaats van steeds iedereen gerust te stellen. In deze sessie bouwt hij hierop verder. Aan het eind voelen verschillende wetenschappers Michael’s beweringen aan de tand. Hieronder staat de audio opname. Klik hier voor de video.

Hier is de video.

De volgende meeting is op 27 maart met Stuart Soroka (Universiteit van Michigan) over de rol van positief en negatief nieuws over o.a. het corona virus. Via deze link kan je live mee luisteren en vragen stellen.

Filed Under: Regering en beleid Tagged With: communicatie, corona, crisis, leiderschap

Onrealistische verwachtingen over provinciale politiek na kiesstelselwijziging

door Ron De Jong 26/03/2020 0 Reacties

Al decennia worden de verkiezingen voor de provinciale staten gedomineerd door de landelijke politiek. Nationale partijkopstukken schuiven op de televisie aan bij de lijsttrekkersdebatten die zelden of nooit over provinciale vraagstukken gaan. De statenverkiezingen lijken vaak niet meer dan een opiniepeiling voor altijd dreigende Kamerverkiezingen en de staten worden daarbij vaak teruggebracht tot hun rol als kiescollege voor de Eerste Kamer.

Aan deze onderschikking van de statenverkiezingen aan de nationale politiek wil minister Ollongren van BZK een halt toeroepen door terug te keren naar de oude wijze van de verkiezing van de Eerste Kamer zoals die tot 1983 bestond: elke drie jaar wordt de helft van de senaat gekozen.[1] Het primaire doel van de grondwetsherziening die daarvoor nodig is, betreft het terugdringen van een al te sterke politieke profilering van de Eerste Kamer, maar het tweede, vaak veronachtzaamde doel is dat de statenverkiezingen minder overschaduwd zullen worden door de Eerste Kamerverkiezingen en de aandacht voor landelijke thema’s die daar mede een gevolg van zijn (Wetsvoorstel wijziging wijze van verkiezing EK). En minder aandacht voor landelijke onderwerpen betekent in dit verband meer aandacht voor provinciale thema’s.

Het doel is lovenswaardig, maar zijn de verwachtingen realistisch?

Meestal is het moeilijk over dit soort wijzigingen voorspellingen te doen, maar nu betreft het voornemen een terugkeer naar een vroeger bestaand stelsel. Hier valt vanuit historisch oogpunt dus wat over te zeggen. Formeel heeft het stelsel tussen 1922 en 1983 bestaan, maar aangezien de provinciale staten al sinds 1850 het kiescollege voor de Eerste Kamer vormen, ga ik nog een stapje verder terug in de tijd.

1848-1918

De eerste decennia na de grondwetsherziening van 1848 waren de verkiezingen voor de Eerste Kamer en de provinciale staten nauwelijks gepolitiseerd. Dat is niet opmerkelijk omdat politieke partijen niet bestonden en de provinciale staten niet als politieke maar als administratieve lichamen werden beschouwd. Deskundigheid en aanzien waren belangrijkere eigenschappen voor statenleden dan de vraag waar ze politiek stonden.

Dit veranderde toen vanaf de jaren 1870 liberalen en confessionelen lijnrecht tegenover elkaar kwamen te staan. De confessionelen streefden naar een grondwetsherziening om de financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs mogelijk te maken. Daarmee nam de interesse voor de politieke samenstelling van de provinciale staten als kiescollege voor de Eerste Kamer toe. Dat was goed te merken tijdens de campagnes. Zo luidde de antirevolutionaire verkiezingsleuze tijdens de statenverkiezingen van 1889, die plaatsvonden onder het eerste confessionele kabinet (Mackay 1888-1891), ‘Als één man, vóór het kabinet.’[2]

De politisering van de statenverkiezingen zou daarna niet meer weggaan. Bekend en berucht is de ontbinding van de Eerste Kamer in 1904 door Kuyper nadat de liberale meerderheid in de senaat de Hoger-Onderwijswet had verworpen. De ontbinding was goed getimed, omdat even te voren de periodieke verkiezingen de meerderheid in de staten hadden verplaatst van links naar rechts.

Het interbellum

Over de statenverkiezingen tijdens het interbellum is weinig bekend. Ik zal daarom slechts op twee zaken wijzen die naar mijn mening veelzeggend zijn. Allereerst het gering aantal stemmen dat bij de statenverkiezingen op niet-landelijke partijen werd uitgebracht: 3,7% in 1931, 0,7% in 1935 en 1,3% in 1939. (www.verkiezingsuitslagen.nl) Hoewel deze percentages weinig zeggen over de manier waarop de campagnes werden gevoerd – een landelijke partij kan immers ook een provinciale campagne voeren -, wekken ze wel het vermoeden dat het overgrote deel van de kiezers een stem uitbracht met de landelijke politiek in het achterhoofd. Het tweede geval betreft het optreden van de NSB in 1935. Deze nieuwkomer koos bewust de statenverkiezingen van dat jaar voor haar electorale debuut en hanteerde uitsluitend nationale thema’s. De bestrijding van de nationaalsocialisten door andere partijen vond ook in een uitsluitend nationaal kader plaats.

Steun voor provinciale partijen bleef laag

Tot 1991 bleef het percentage stemmen op provinciale partijen laag. Het kwam niet boven de 1%. Sindsdien steeg het percentage wel, maar kwam het niet boven de 3% met als uitzondering 1999 met 5,8%. Dat staat in groot contrast met de opkomst van lokale partijen bij de gemeenteraadsverkiezingen. Bij de laatste vier verkiezingen behaalden die tussen de 22 en 29% van de stemmen. Afgaande op deze cijfers lijkt er nauwelijks sprake van een provinciale dimensie tijdens statenverkiezingen.

Omdat er over naoorlogse campagnevoering bij statenverkiezingen weinig bekend is, heb ik een aantal toonaangevende kranten uit 1958 nageslagen op de campagne van dat jaar. Opmerkelijk is dat alle geraadpleegde kranten de verkiezingen beschouwden als een landelijke opiniepeiling. Karakteristiek is de redactionele voorbeschouwing van het Algemeen Handelsblad:

‘Alles tezamen moet het kiezerskorps zich bij het bepalen van zijn stem nauwkeurig en bewust afvragen, welke positie en negatieve elementen het ziet in de politiek van het Ministerie-Drees. Feitelijk zijn hier verkiezingen slechts voor de Provinciale Staten in het geding. In wezen spreekt de kiezer woensdag zijn instemming dan wel afkeuring uit omtrent het gevoerde regeringsbeleid.’[3]

Het sociaaldemocratische dagblad Het Vrije Volk en het katholieke dagblad de Volkskrant dachten er niet anders over. Uit de uitslag werden zonder terughoudendheid nationale politieke consequenties getrokken. Volgens de Volkskrant moest de conclusie van de nederlaag van de PvdA zijn ‘dat ons volk kennelijk geen behoefte heeft aan versterking van de socialistische invloed.’[4] Ook al maakte de slechts de helft van Nederland de gang naar stembus (elke drie jaar koos de helft van de provincies de helft van de Eerste Kamer), dat verhinderde niet dat de belangrijkste persorganen de statenverkiezingen primair zagen als een opiniepeiling over het kabinet.

Provinciale politiek speelde vrijwel nooit een rol

Deze korte rondgang langs meer dan eeuw statenverkiezingen voor 1983 laat zien dat deze sinds het eind van de negentiende eeuw vooral werden gezien als belangrijk voor de samenstelling van de Eerste Kamer, als een opiniepeiling voor de populariteit van partijen en als een kiezersoordeel over het kabinetsbeleid. In de ene periode lag de nadruk wat meer op het ene element dan op het andere, maar wat vooral opvalt is dat provinciale politiek of provinciale belangen vrijwel nooit een rol speelden. Het is daarom zeer de vraag of het een reële verwachting is dat door terug te keren naar de oude wijze van verkiezing de statenverkiezingen meer provinciaal worden. De geschiedenis van de statenverkiezingen geeft daarvoor in ieder geval geen aanleiding.

Afbeelding: Bron


[1] De precieze wijze van verkiezing is niet aangegeven. Zie ook het advies van de Kiesraad Advies Kiesraad Wijze van verkiezing Eerste Kamer

[2] De Standaard 3 mei 1889.

[3] Algemeen Handelsblad 22 maart 1958, p. 3 Graadmeting.

[4] De Volkskrant 27 maart 1958, p. 1 Ten geleide.

Filed Under: Kiezers en publieke opinie

Aflevering 63 – De rechtsstaat in tijden van corona, met Anniek de Ruijter

door Armen Hakhverdian 26/03/2020 0 Reacties

Het is pas twee weken geleden dat de directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus de corona-uitbraak bestempelde als pandemie. Tijdens diezelfde persconferentie stelde de WHO-chef: “All countries must strike a fine balance between protecting health, minimizing economic and social disruption, and respecting human rights.” Inmiddels hebben veel landen ingrijpende maatregelen ingesteld om het coronavirus terug te dringen, vaak ten koste van individuele vrijheden die voor de meesten van ons zo vanzelfsprekend zijn als de lucht die we inademen.

Ik spreek over dit immense spanningsveld tussen volksgezondheid en mensenrechten met Anniek de Ruijter. Anniek is universitair hoofddocent in Europees recht aan de UvA en daarnaast gespecialiseerd in gezondheidsrecht. Ze is ook directeur van het Bureau Clara Wichmann, dat al ruim dertig jaar strijd voor de maatschappelijke en juridische positie van vrouwen.

Volg Anniek op Twitter: @AnniekdeRuijter

Achtergronden bij deze aflevering:

  • Brexit means coronavirus vaccine will be slower to reach the UK
  • Denk aan rechten bij aanpak virus

Download de podcast via iTunes | Spotify | Stitcher | Soundcloud | RSS

Muziek: ‘Pollution‘ door Dexter Britain (CC BY-NC-SA 3.0)

Filed Under: EU en internationaal, Regering en beleid Tagged With: coronavirus, europese unie, rechtsstaat, stuk rood vlees podcast

Drie gewone politieke verschijnselen in ongewone tijden

door Eelco Harteveld 25/03/2020 0 Reacties

Het coronavirus heeft de wereld in een ongekende crisis gestort. Politiek en beleid zijn ingrijpend veranderd. Maar toch. Terwijl verder niets blijft zoals het was, zijn hier drie klassieke politicologische fenomenen die (voor nu) nog steeds lijken op te gaan.

[Read more…] about Drie gewone politieke verschijnselen in ongewone tijden

Filed Under: Kiezers en publieke opinie, Politicologie en Methodologie, Politieke partijen Tagged With: coronavirus

  • Go to page 1
  • Go to page 2
  • Go to page 3
  • Go to Next Page »

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Nabeschouwing Carré-debat is pure misleiding van de kijker

Moslims, christenen, en “uitzonderlijke hoge intolerantie voor LGBT”

Stuk Rood Vlees Podcast, aflevering 33 – Inburgeringsbeleid en burgerschap, met Tamar de Waal

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: de radicaal-rechtse ruimte

Over anderhalve week stemmen we voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Waar zullen we – … [Lees verder...]

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in