• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

4 belangrijke vragen over partijfinanciering

door Gijs Schumacher 04/05/2016 1 Reactie

Moet het systeem van partijfinanciering op de schop? Gisteren publiceerde Volkskrant een artikel waarin partijbestuurders van CDA, VVD en PvdA aangaven dat de partijen krap bij kas zaten en dat een herziening van het systeem nodig is. Dit soort voorstellen lokt doorgaans een aantal goedkope reacties op, zoals (1) partijen zijn totaal losgezongen van de burgers en (2) partijen smijten met geld. Ook levert het wat meer fundamentele vragen op: (3) is het goed voor de democratie als partijen meer leden hebben, en (4) is een ledenpartij überhaupt goed voor de democratie?

 

1. Zijn partijen totaal losgezongen van de burgers?

Er wordt beweerd dat partijen totaal afhankelijk zijn van subsidies en daardoor niet meer naar hun leden hoeven te luisteren.  Dit beeld klopt niet. Ongeveer 40 tot 50% van de inkomsten van de PvdA en VVD komen uit contributies van leden, ongeveer 30 tot 35% komt van subsidies, en de rest komt van giften. Kortom, leden zijn de belangrijkste bron van inkomsten van partijen en partijen hebben dus ook een prikkel om leden te houden. Je kan natuurlijk vinden dat partijen te veel subsidie krijgen. Feit blijft wel dat subsidies niet de belangrijke inkomstenbron van partijen zijn.

 

2. Smijten partijen met geld?

De budgetten van PvdA, VVD en CDA in 2014 waren respectievelijk: circa 10, 8, en 5 miljoen. Voor dat geld koop je wellicht de topscorer van de Eredivisie. Nederland is geen koploper wat betreft partij-uitgaven per hoofd van de bevolking. Onze oosterburen zijn daar beter in. Duitsers besteden ongeveer 2x zoveel als Nederlanders per hoofd van de bevolking aan partijsubsidies (link, link). En in vergelijkend perspectief is Duitsland nog maar een middenmoter. Voor alleen de Senaatsverkiezingen in North-Carolina (10 miljoen inwoners) in 2014 werd al ongeveer €32 miljoen uitgegeven.

Zouden partijen met minder af kunnen? Ongetwijfeld. Vroeger gebeurde er bij partijen meer op amateurbasis. Tegenwoordig huren partijen meer professionals in. Kan er een spindokter af bij de PvdA, een mediatrainer bij de VVD? Ongetwijfeld. Zou het iets uitmaken? Waarschijnlijk niet.

 

3. Meer leden; betere democratie?

Partijen verliezen leden, maar het absoluut aantal leden is redelijk stabiel rond de 300.000 (link). CDA, VVD en PvdA verliezen relatief veel leden en daardoor is de huidige financieringsregeling voor hen onvoordelig. Een deel van de partij subsidies wordt als volgt berekend: (aantal leden partij / totaal aantal leden) * 1.9 miljoen (link). Stel Hans Spekmanhad  zijn belofte om van de PvdA een partij met 100.000 leden te maken waargemaakt (nu 45.000). Dan had de partij ongeveer €200.000 meer aan subsidie gekregen en naar schatting €10 miljoen meer aan contributies. Er is dus een aanname in het subsidiesysteem dat meer leden goed is. Is dat terecht? Kiezers ervaren meer afstand tot hun partij, des te meer leden deze partij heeft (dit is work-in-progress, email mij als je meer informatie wilt). Een interpretatie hiervan is dus dat massapartijen er niet beter in slagen om kiezers te vertegenwoordigen dan andere partijen.

Een andere functie van partijen is de selectie en training van toekomstige politici. De vijver om talenten uit te vissen is tegenwoordig kleiner dan pakweg 40 jaar geleden. Maar het is moeilijk te bepalen of die vijver te klein is. Soms klagen politieke partijen over een gebrek aan kandidaten. Maar komt dat door het aantal leden, of de tanende aantrekkelijkheid van het beroep politicus?

 

4. Zijn ledenpartijen goed voor de democratie?

Mijn collega Thomas Meyer laat in zijn boek zien dat partijen met relatief meer leden ook meer verschuiven op een links-rechtsdimensie. Maar is dat goed of slecht? Het is maar net naar welk aspect van de democratie je wil kijken. Stel, we willen een optimale afstand – d.w.z. een zeer kleine – tussen burgers en de partijen waarvoor ze stemmen. Deze situatie kan bereikt worden als alle partijen als partijpositie steeds het middelpunt nemen van de ideologische voorkeuren van hun kiezers (zie dit boek voor het formele bewijs). Op deze manier wordt de kiezer op termijn het best vertegenwoordigd in het parlement. Kunnen ledenpartijen dit abstracte voorstel in de praktijk brengen? Nee, want er is geen garantie op een democratische besluitvorming onder de kiezers van de partij (of zelfs makkelijker de leden). Bovendien zijn er prikkels om andere posities in te nemen. Er zijn natuurlijk wel mogelijkheden om dit te stimuleren, door interne partij besluitvorming in de wet vast te leggen (zoals in Duitsland) of door subsidie te geven op basis van het proces van besluitvorming. Of een veel wilder idee: maak elke kiezer symphatisant met stemrecht van de partij waarvoor hij of zij gekozen heeft (tot de volgende verkiezing).

Maar zoals gezegd: het is maar net waar je naar wil kijken. Dit systeem is goed voor vertegenwoordiging in het parlement, maar het werkt veel minder goed om de afstand tussen de burger en de regering te verkleinen. Daarvoor heb je ander partijgedrag nodig, en wellicht ook andere partij-organisatiestructuren.

Categorie: Politieke partijen Tags: cda, leden, partij financiering, partij organisatie, PvdA, VVD

Over de auteur

Gijs Schumacher
Gijs Schumacher (1982) is Universitair Hoofddocent Politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn onderzoek gaat over politiek gedrag van kiezers en van elites. In het specifiek richt hij zich op emoties, partij organisaties, vertegenwoordiging, populisme en persoonlijkheid. Hij is tevens (co-) directeur van het Hot Politics Lab.
Website: http://gijsschumacher.nl
  • Sociale media links 

Lees Interacties

Reacties

  1. LJMB zegt

    04/05/2016 om 14:12

    De top-downbenadering van het Nederlandse politieke stelsel beschouw ik als zeer ongezond. De meeste politieke partijen in Nederland zijn telkens op zoek naar kiezers en leden en ze zijn zelfs op zoek naar standpunten die concurrerende partijen (nog) niet hebben. Het lijken wel commerciële bedrijven op zoek naar marktaandeel…

    Ik ben zelf meer voor een bottom-up/grassrootsbenadering, waarbij het niet partijen, maar mensen zijn die standpunten innemen en op basis daarvan al dan niet verkozen worden. De politieke partij kan dan bestaansrecht hebben als vereniging van gelijkgezinden (een partij van mensen i.p.v. een partij voor mensen).

    Login om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet ingelogd zijn op om een reactie te plaatsen.

Primaire Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

SRV Podcast, episode 45 – Brexit ‘in limbo’, with Rob Ford

The Spirit Level revisited: armoede én ongelijkheid letterlijk kwestie van leven en dood

Collectieve introspectie na coronavirus

Podcast

Episode 132 – The 2025 German elections, with Tarik Abou-Chadi

We are joined by Tarik Abou-Chadi (Oxford) to discuss the dystopian reality of the 2025 German … [Lees verder...]

Aflevering 131 – Het regionale kiesstelsel van Pieter Omtzigt, met Henk van der Kolk en Simon Otjes

De Stuk Rood Vlees podcast is terug, en wel met een gortdroge aflevering over kiesstelsels! In het … [Lees verder...]

Episode 130 – Countdown to Extinction (UK edition), with Rob Ford

It's time for our UK election preview with our old pal Rob Ford (University of Manchester). Are the … [Lees verder...]

Populisme

Wie is er bang van ‘het volk’? Politiek elitisme in vier Europese landen

Het succes van populisme leidde de afgelopen jaren tot een omvangrijke literatuur rond de vraag wie … [Lees verder...]

Aflevering 127 – Waardenloze politiek (en een stukje formatie), met Tom van der Meer

Tom van der Meer (UvA) schuift aan om te vertellen over zijn nieuwste boek 'Waardenloze politiek: … [Lees verder...]

Plaatjes van de electoraatjes 2023: de PVV

Op 22 november zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. In deze serie gaan wij aan de hand van een … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2025 StukRoodVlees

Copyright © 2025 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in