• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Search Results for: kiesdrempel

Vijf creatieve alternatieven voor een kiesdrempel

door Simon Otjes 15/12/2022 3 Reacties

Vrijwel ieder jaar steekt de discussie over de kiesdrempel wel even op. Dit jaar was het Jo Ritzen die samen met CDA-, D66-, VVD- en PvdA-prominenten pleit voor een kiesdrempel van 2%. Vaak is het Tom van der Meer die hier op Stuk Rood Vlees zijn licht laat schijnen over deze discussie. Dat deed hij hier, hier, hier, hier, hier, hier, hier en hier. Ik zal zijn argumenten hier niet herhalen. U kunt in zijn eloquente betogen lezen waarom een kiesdrempel slecht is voor politiek vertrouwen.

Het is tijd voor creatieve alternatieven in het politiek debat. Daarom doe ik hier vijf voorstellen die de negatieve bijeffecten van versplintering adresseren zonder de stemmen van honderdduizenden Nederlanders weg te gooien.

Wat is het probleem waarvoor de kiesdrempel een oplossing is? Groep-Ritzen stelt dat de onelineliners domineren rond het Binnenhof. De controlerende en wetgevende taken delven ondertussen het onderspit. Dat koppelen zij in een achtergrondstuk via twee mechanismen aan versplintering.

Gemiddelde fractiegrootte

De gemiddelde Kamerfractie is nu kleiner dan 20 jaar geleden. Na de verkiezingen van 2003 waren dat 17 leden per fractie. Na de verkiezingen van 2021 waren dat 9 leden per fractie. Iedere fractie heeft voor alle onderwerpen een woordvoerder. Met kleinere fracties zijn Kamerleden dus woordvoerder op steeds meer onderwerpen. Hun portefeuille wordt steeds zwaarder portefeuille. Fracties missen daarmee kritische massa voor goede controle. Ze missen de deskundigheid om weerwerk te bieden aan het kabinet. En ze missen de tijd om zich goed in te lezen in onderwerpen.

De kiesdrempel van 2% van de stemmen die Groep-Ritzen voorstelt zou de gemiddelde fractie 11 zetels geven bij de verkiezingen van 2021. Dat waren er in realiteit 9. De fracties van BIJ1, 50PLUS en BBB zouden verdwijnen uit de Tweede Kamer. De zetels van Den Haan en BBB zouden bij de VVD komen en van BIJ1 bij Volt.

Slechtere debatten

Het tweede mechanisme dat de groep-Ritzen noemt, zijn slechtere debatten. Er doen nu veel fracties aan debatten mee. Hiervoor worden zij chaotisch en langdradig. Bovendien kan iedere fractie zoveel moties indienen als hun spreektijd toestaat. Het politiek debat heeft door al deze mini-interventies geen oog voor de lange termijn.

Er zijn volgens mij vijf manieren om het parlement op deze punten te verbeteren zonder een kiesdrempel in te voeren:

Minimale fractiegrootte

In Nederland krijgt iedere lijst die zetels haalde bij de verkiezingen de status van fractie. Ze krijgen daarmee alle rechten van een fractie. In andere parlementen moet je aan een aantal minimumeisen voldoen om een fractie te zijn. Dit is het geval voor het Europees, Franse, Duitse en Zwitserse Parlement. In ieder van die parlementen moet een fractie een bepaald aantal zetels hebben. Bepaalde rechten, zoals spreektijd, moties en vragenrecht, commissiezetels, worden vervolgens alleen aan fracties toebedeeld.[1]

Wat is het effect hiervan? Stel dat we de huidige uitslag hadden gehad en een minimumeis van vier zetels per fractie, dan had Volt zich kunnen aansluiten bij D66. Dat had ook de formatie een stuk sneller gemaakt. BBB, JA21 en SGP hadden een gezamenlijke conservatieve fractie kunnen vormen. Sylvana Simons had zich bijvoorbeeld aan kunnen sluiten bij de PvdD. Liane den Haan had zich aan kunnen sluiten bij DENK of bij de mysterieuze fractie die haar in de zomer van 2021 gevraagd had. Die fracties hoeven niet per sé met ijzeren fractiediscipline te opereren maar zouden wel inhoudelijk werk kunnen afstemmen, woordvoerders in commissies kunnen benoemen en één vertegenwoordiger naar Kamerdebatten kunnen sturen.

De gemiddelde fractiegrootte neemt in dit voorbeeld toe van 9 naar 12.5 zonder dat er ook maar een stem extra verdwenen is. Als dergelijke fractiesamenwerking was aangemoedigd, dan zou in mijn inschatting tussen 1956 en nu de gemiddelde fractie zes zetels groter zijn geweest dan nu.

Een groter parlement

Als kleine fracties het probleem is, dan is een groter parlement een oplossing. Nederland heeft vergelijkingsgewijs een heel klein parlement. We wijken sterk af van de derdemachtswortelwet. Dit is de empirische wetmatigheid dat het gemiddelde Lagerhuis evenveel leden heeft als de derdemachtswortel van de bevolking die vertegenwoordigd wordt. Dat zouden er in Nederland 259 zijn. Dat levert een gemiddelde fractiegrootte op van 14. Ik heb al eerder betoogd dat dit kan zorgen voor een sterker parlement. Dat geldt zeker als je ervoor zorgt dat deze extra Kamerleden inhoudelijk werk kunnen doen in commissies.

Niet alleen dat: de proportionaliteit van het parlement zou er op vooruitgaan in plaats van achteruit. De stem van de kiezer wordt in een groter parlement beter vertegenwoordigd.

Politieke samenwerking

Eén antwoord op de nadelen van versplintering is politieke samenwerking. Fracties voeren nu al vaak het woord voor elkaar. Deze samenwerking versterken zou enorm kunnen helpen om de versplintering te keren. Bij samenwerking denken de meeste journalisten meteen aan een fusie. Er is echter nog zo veel meer mogelijk: gezamenlijke woordvoerders, gezamenlijke voorstellen, gezamenlijke programma’s, zoals Keerpunt ‘72, of schaduwkabinetten. Je zou deze samenwerking kunnen bevorderen door de lijstverbinding nieuw leven in te blazen. Dit beloont samenwerking electoraal.

Meer ondersteuning

Als je betere debatten wilt, betere controle en betere wetgeving dan moet je Kamerleden beter ondersteunen in hun werk. Het gaat bij ondersteuning niet alleen maar om het aantal medewerkers. Het gaat ook om de kwaliteit van medewerkers en om de taken van die medewerkers, zo betoogde ik eerder met collega’s. Wil de Kamer meer inzetten op haar controlerende taak, dan zal zij moeten investeren in informatiemakelaars: dat zijn medewerkers die contact maken met experts en belanghebbenden om onafhankelijk informatie te verzamelen over de effecten van beleid. Voor een sterker wetgevend parlement is er juist behoefte aan meer slimme wetgevingsjuristen.

Parlementaire agenda

Als het probleem is dat debatten ellelang en zinloos zijn, moet je het reglement van orde aanpassen. Dat betoogde Tim Mickler en ik eerder. Je zou ervoor kunnen zorgen dat er minder plenair gedebatteerd wordt en dat er meer in commissies gebeurt. Het afschaffen van het plenaire dertigledendebat is een optie. Dat kan zeker als daar tegenover staat dat je een commissiedebat met een minderheid van de commissie kan aanvragen. Dat laatste kan nu alleen met een meerderheid. En dus is er veel druk op de plenaire agenda: als het goedkoper is om Carré af te huren dan een zaaltje in het café op de hoek, moet je niet verbaasd zijn dat Carré permanent is volgeboekt.

Wijziging van het reglement van orde kan ook helpen tegen de overvloed aan moties. De Kamervoorzitter zou het oude ondersteuningsvereiste serieus kunnen hanteren: over een motie wordt pas gestemd als ten minste vier leden de indiening ervan ondersteunen. En je zou dat ook nog kunnen versterken: als er Kamerleden onder staan uit fracties die samen ten minste 20% van het parlement vertegenwoordigen.

Voorbij de kiesdrempel

De kern van mijn verhaal is: er is zoveel meer mogelijk dan een kiesdrempel. Je kan samenwerking tussen partijen bevorderen of opleggen met een minimumfractievereiste, je kan het parlement, of in elk geval de ondersteuning ervan, vergroten. Dat alles kan zorgen voor betere controle, betere debatten en betere wetgeving. Sterker nog, ik denk dat het effect op het functioneren van het parlement groter is dan als we de kiezers van BIJ1, BBB of 50PLUS hun vertegenwoordiging in de Kamer ontzeggen.

[1] Dat kan in elk geval voor rechten die grondwettelijk niet aan een individueel Kamerlid toebedeeld worden, zoals het indienen van wetsvoorstellen en amendementen.

Filed Under: Democratie, Kiezers en publieke opinie, Politieke partijen Tagged With: fractie, fractionalisatie, kamerondersteuning, kiesdrempel, Linkse samenwerking, parlement, parlementaire agenda, versplintering

41 partijen: Kiesdrempel is geen duizenddingendoekje

door Tom van der Meer 03/02/2021 2 Reacties

Voorlopig hebben 41 partijen zich gemeld bij de Kiesraad met de bedoeling om deel te nemen aan de Tweede Kamerverkiezingen volgende maand. De Kiesraad moet nog bepalen of al die partijen ook daadwerkelijk aan de voorwaarden hebben voldaan – wat niet in alle gevallen evident is. Maar direct komt weer de roep op tot een hogere kiesdrempel. Want 41 partijen, dat kan toch niet de bedoeling zijn?

Duizenddingendoekje met een nieuw doel

De kiesdrempel is het duizenddingendoekje van het Nederlandse politieke debat. Volgens de voorstanders zou het onder andere leiden tot stabiele coalities, hoger vertrouwen, minder populisme, herwaardering van de gevestigde partijen, en minder afsplitsingen in het parlement. Die argumenten hebben we op StukRoodVlees wel vaker ontkracht. Eerder zal een hogere kiesdrempel het vertrouwen doen dalen, en een prikkel geven tegen coalitiebereidheid onder de kleine partijtjes die de afgelopen jaren meermalen regeringen hebben gestut.

Maar nu is er een nieuwe reden om de kiesdrempel te verhogen. Die vermaledijde 41 partijen die mee willen doen aan de verkiezingen!

Het is een beetje een kronkel. Een kiesdrempel fungeert als correctie op de uitgebrachte stemmen: onder een bepaald percentage uitgebrachte stemmen, krijgen partijen geen zetel. Maar daarmee kan de kiesdrempel natuurlijk niet direct voorkomen dat nieuwe partijen een poging wagen om stemmen te vergaren. Blijkbaar wordt er een dusdanig grote prikkel toegeschreven aan de kiesdrempel, zodat een iets hogere nieuwe partijen zou ontmoedigen om zich in te schrijven. Dat dit ook splinterpartijen schaadt die al herhaaldelijk met succes verkozen zijn (van SGP tot CU tot PvdD tot 50+) is in die argumentatie van secundair belang.

Fragmentatie, niet versplintering

Het gekke is: de belangrijkste kiesdrempel vormt het Nederlandse electoraat zelf. Van de 28 partijen die uiteindelijk in 2017 deelnamen, zijn er 13 verkozen. En alle 13 hadden 2 zetels of meer te pakken. Voor de laatste partij die precies 1 zetel behaalde, moeten we terug naar 1994 (Unie 55+). Sowieso zit er al decennia geen stijgende lijn in het aantal splinterpartijen (zeg: minder dan 5 zetels in de Tweede Kamer). Dat is ook logisch: De fragmentatie van de Nederlandse politiek komt niet door de splinters, maar doordat er geen grote partijen meer zijn.

Geen kiesdrempel maar draagvlakdrempel

Maar goed, stel je voor dat je inderdaad het aantal partijen dat zich inschrijft wilt ontmoedigen. Daar valt wat voor te zeggen: Wie wil deelnemen aan verkiezingen, en het Nederlandse electoraat vraagt om een oordeel te vellen, moet daarvoor wel kunnen getuigen van voldoende draagvlak. De voornaamste drempels (waarborgsom, handtekeningen) dateren al van lang geleden, en zijn niet meegegroeid met de tijd.

Dat is waarom de Staatscommissie Parlementair Stelsel in 2017 voorstelde de waarborgsom te verhogen naar 36.000 (equivalent aan de waarborgsom toen die oorspronkelijk was ingesteld), en het aantal ondersteuningsverklaringen van 30 naar 60 per kieskring.

Die draagvlak-vereisten doen wat ze beogen: drempels toebrengen aan het aantal en type partijen dat zich inschrijft. Het is een oplossing aan de voorkant van het systeem.

Een hogere kiesdrempel is hoogstens een halfbakken lapmiddel aan de achterkant. Eén die bovendien niet het wezen van de Nederlandse politieke fragmentatie ondervangt.

Filed Under: Democratie, Kiezers en publieke opinie Tagged With: kiesdrempel, nieuwe partijen, waarborgsom

Hernieuwde roep om kiesdrempel

door Tom van der Meer 15/06/2017 2 Reacties

Je kon er de klok op gelijk zetten. De verkiezingen hebben geleid tot een historisch gefragmenteerd parlement, en het einde van de coalitieformatie is na bijna drie maanden bepaald nog niet in zicht. Dit weekend bij Buitenhof was de beurt aan rechtsfilosoof Andreas Kinneging om te pleiten voor een verhoging van de Nederlandse kiesdrempel. Kinneging staat niet alleen: op social media krijgt zo’n verhoging veel bijval.

Onder voorstanders klinkt het dat een hogere kiesdrempel goed zou zijn voor de bestuurbaarheid, voor het vertrouwen, voor het afdwingen van partijfusies. Maar ook goed tegen afsplitsingen in het parlement, en tegen populisme. Waar die hooggespannen verwachtingen op gebaseerd zijn, is vaak niet duidelijk. Op basis van doorrekeningen en onderzoek is het bepaald niet vanzelfsprekend dat een kiesdrempel de verwachtingen waar zal maken. Sterker nog: In veel gevallen zal een kiesdrempel niet helpen, in andere gevallen lokt het zelfs de problemen uit die het  wil oplossen.

[Read more…] about Hernieuwde roep om kiesdrempel

Filed Under: Democratie Tagged With: evenredige vertegenwoordiging, kiesdrempel, politiek vertrouwen, versplintering, vertrouwen in de politiek

Moeten CU en SGP fuseren na Schippers’ kiesdrempel?

door Tom van der Meer 04/09/2015 3 Reacties

Na een lange reeks andere VVD-prominenten riep ook VVD-minister Edith Schippers twee weken geleden op tot een hogere kiesdrempel. Zo wilde ze het aantal kleine partijen verkleinen om ‘Amerikaanse toestanden’ te voorkomen. Zoals te verwachten leidde het voorstel opnieuw tot veel kritiek. Dat een hogere kiesdrempel het werkelijke probleem van bestuurlijk Nederland niet oplost, maar wel andere problemen creëert hebben we op dit blog al vaker besproken.

Een probleem is dat verschillende kleine partijen, waaronder de ChristenUnie en de SGP, noodzakelijk zijn geweest om de laatste drie kabinetten overeind te houden. Die zouden bij een kiesdrempel verdwijnen. Geen bezwaar voor minister Schippers. Die zegt: “Ze doen het goed in de peilingen, dus misschien halen ze de drempel wel, en anders kunnen ze ook een alliantie met elkaar aangaan.”

Maar is dat zo?

[Read more…] about Moeten CU en SGP fuseren na Schippers’ kiesdrempel?

Filed Under: Kiezers en publieke opinie, Politieke partijen Tagged With: Edith Schippers, kiesdrempel

Kiesdrempels: Als je vriendje in de sloot springt, doe jij het ook

door Tom van der Meer 05/06/2015 5 Reacties

Het is een déja-vu discussie. Vorige week was het VVD-partijvoorzitter Henry Keizer die mocht stellen dat een kiesdrempel toch echt noodzakelijk was. Het idee lijkt onuitroeibaar, met name bij de VVD. Alleen al in de afgelopen twee jaar hebben de volgende prominenten gepleit voor de invoering van een kiesdrempel: toenmalig VVD-voorzitter Benk Korthals, VNO-NCW-voorzitter Bernard Wientjes, VVD-senator Heleen Dupuis, oud-VVD-Tweede-Kamerlid Arend Jan Boekestijn, D66-senator Roger van Boxtel, RTL-journalist Jos Heymans, en bij Nieuwsuur het trio Hans Hoogervorst (voormalig VVD-minister), Aart Jan de Geus (voormalig CDA-minister), en Rick van der Ploeg (voormalig PvdA-staatssecretaris).

Dat laatste item is exemplarisch. Hoogervorst noemde het Nederlandse staatsbestel ‘volledig kapot’. De Geus vond dat nieuwe partijen zich eerst maar moesten bewijzen, iets dat hij liever aan een kiesdrempel dan aan de kiezers overlaat. Volgens Van der Ploeg kijken zijn Engelse collega’s meewarig naar het Nederlandse systeem omdat de regering in het Verenigd Koninkrijk tenminste een duidelijk mandaat krijgt. Veel Britse politicologen die ik ken plaatsen – zeker na de laatste verkiezingen – juist vraagtekens bij hun eigen kiesstelsel.

Geloof me: Wij op StukRoodVlees zitten er echt niet op te wachten om steeds weer opnieuw de discussie over de kiesdrempel aan te gaan. Hoewel…discussie? Dat zou veronderstellen dat er gesprek plaatsvindt waarbij twee kanten ingaan op elkaars argumentatie. Dat gebeurt niet. We zien steeds dezelfde feitenvrije argumenten terugkeren bij voorstanders, zonder dat wordt ingegaan op feitelijk onderbouwde kritiek.

Maar zo lang voorstanders van een kiesdrempel telkens weer een landelijk podium krijgen voor hun schijnoplossing, zijn we uiteraard bereid om de fouten in die redenaties nog een keer uit te leggen. En goed, de aanhouder wint soms een beetje.

[Read more…] about Kiesdrempels: Als je vriendje in de sloot springt, doe jij het ook

Filed Under: Kiezers en publieke opinie Tagged With: Diffusie, kiesdrempel

  • Go to page 1
  • Go to page 2
  • Go to page 3
  • Interim pages omitted …
  • Go to page 13
  • Go to Next Page »

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Nabeschouwing Carré-debat is pure misleiding van de kijker

Moslims, christenen, en “uitzonderlijke hoge intolerantie voor LGBT”

Stuk Rood Vlees Podcast, aflevering 33 – Inburgeringsbeleid en burgerschap, met Tamar de Waal

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: de radicaal-rechtse ruimte

Over anderhalve week stemmen we voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Waar zullen we – … [Lees verder...]

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in