De campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november is ontaard in een soort publieke brainstormsessie van Pieter Omtigt over de fundamenten van de Nederlandse parlementaire democratie. Wat wil Omtzigt nou precies met het ambt van minister-president? Hoe ziet een andere relatie tussen parlement en regering eruit? Welk precedent kent Nederland in dit opzicht? Simon Otjes (Universiteit Leiden) schuift aan voor de broodnodige historische context.
Achtergronden bij deze aflevering:
- “Als je meedoet moet je ook voor het hoogste ambt gaan”. Sigrid Kaag als kandidaat-premier
- ‘Wij zitten hier voor spek en bonen’, zeiden Kamerleden al in 1955
Download de podcast via iTunes | Spotify | Soundcloud | RSS
Muziek: Dexter Britain (CC BY-NC-SA 3.0), www.dexterbritain.com
Over de vraag of Omtzigt indien NSC de grootste wordt, premier moet worden:
Het is vooral een vraagstuk dat de pers, politiek commentatoren en politiek leiders neerleggen, ieder met eigen redenen. Er is een gewoonte, geen dwang. Het staat niet in de grondwet en kieswet. Het is juist een vrije keuze. Dus iedere potentiele winnaar mag zelf zijn positie hierop kiezen, ook vanuit eigen, zelfs persoonlijke, overwegingen. Zeer rechtstatelijk, zeer veel vrijheid, zeer eerlijk, zeer politiek.
Over de vraag of de potentiele winnaar over rechts, midden of over links zal gaan:
Inmiddels lijkt NCS niet met de PVV te willen regeren in een kabinet. Die stemmen in de kamer toch wel mee, zoals tot dusver ook met de VVD. Zou ook zeer ongeloofwaardig zijn voor Omtzigt, de rechtstatelijke goeroe van NSC. Daarmee is over rechts optisch per definitie uitgesloten, maar in de praktijk gaat er rechts geregeerd worden. Conform de stemmenverhouding in Nederland volgens de peilingen en de doelstellingen van conservatieve Omtzigt. Ook met een minderheidsregering, met PVV en JA 21 als gedoogpartners.
Blijven over 2 mogelijke coalities:
1. Midden/rechts, met NSC, VVD, CDA en BBB, wellicht net voldoende voor een acceptabele minderheidsregering. Met PVV en JA21 als gedoogpartners. Anders met uitbreiding met D66, indien noodzakelijk. Liefst zonder, maar dan moet zij wel haar progressieve kant inleveren en wordt dan bij de volgende verkiezingen afgestraft. Zoals altijd. Timmermans na de verkiezingen exit.
2. Midden links, met NSC, CDA en het voltallige linkse politieke spectrum. Ook net haalbaar in meerderheid of nipte minderheid, omdat SP of PvdD afhaakt.
Omtzigt wil wel verandering, maar meer in de politiek structuur, dan in praktische politiek. NSC wordt een conservatieve machts partij, een CDA 2.0.
Daarom lijkt, indien verkozen als grootste partij, een rechtstatelijk traditionele rechts midden coalitie van NSC, VVD, BBB, CDA, met eventuele aanvulling door D66, de meeste kans te hebben. Zowel D66 als BBB fungeren als bijwagen en storten daarom in na de verkiezingen. Is ook het doel, zeker ook in verband met de tijdelijk dominante positie van BBB in de Eerste kamer. PVV en JA 21 zijn als gedoogpartners cruciaal voor een minderheidsregering Rechts/midden.
Echter, mijn aanvullende voorspelling: binnen 2 jaar kabinetscrisis, want BBB krijgt niet wat ze wil en de boeren komen alsnog in opstand. De EU overrult het klimaat- natuur- en emigratiebeleid. De woningen worden onvoldoende gebouwd, de migranten blijven komen, de inflatie blijft hoog, de armoede dito, de zorg loopt vast.
De burgers komen eindelijk in opstand. De grote problemen blijven onopgelost.
Vervroegde verkiezingen vormen de definitieve kans voor progressief Nederland. Er wordt dan afgerekend met midden en rechts. De BBB- en NSC effecten zijn opgebrand, omdat het niets heeft opgeleverd, en de VVD en BBB worden ontmaskerd als slecht voor de wereld, de maatschappij en burgers.