Het Westerse denken over vrijheid is in de loop van de geschiedenis radicaal veranderd. In de oudheid was ‘vrij zijn’ vooral een strijd om zelfbestuur, maar Amerikaanse, Franse en ook Nederlandse contrarevolutionairen in de achtiende en negentiende eeuw kwamen met een nieuw concept van vrijheid op te proppen. Uit angst voor de grote massa die steeds resoluter hun rechten opeisten, was ‘vrij zijn’ ineens ‘vrij zijn van overheidsbemoeienis’. Hoe democratischer en inclusiever de staat, hoe luider de roep onder conservatieve denkers om een geprivilegeerde minderheid te beschermen tegen de staat.
Deze prikkelende stelling verdedigt mijn gast van vandaag, Annelien de Dijn, in haar recent verschenen boek Freedom: An Unruly History (Harvard University Press). Annelien is hoogleraar moderne politieke geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en is gespecialiseerd in het politieke denken van de Verlichting en het liberalisme.
Ik spreek met Annelien over vrijheid als antonym voor slavernij, de politieke invulling van vrijheid door de oude Grieken, de stuitende hypocrisie onder vele vrijheidsdenkers en de wijze waarop vrijheid een politiek wapen werd om de belangen van een piepkleine minderheid te beschermen.
Volg Annelien via Twitter: @De_Dijn
Achtergronden bij deze aflevering:
- Egalitarian Revolutions (YouTube)
- ‘Het is de afgelopen twee eeuwen fout gegaan met de ontwikkeling van ons vrijheidsbegrip’
- ‘Freedom’ Means Something Different to Liberals and Conservatives. Here’s How the Definition Split—And Why That Still Matters
Download de podcast via iTunes | Spotify | Stitcher | Soundcloud | RSS
Muziek: ‘Pollution‘ door Dexter Britain (CC BY-NC-SA 3.0)
Helemaal eens.
Het “moderne” begrip vrijheid is een neoliberale framing, om de overheid ver weg te houden van de industrielen, ondernemers, belasting ontduikers en -ontwijkers, groot vermogenden, aandeelhouders, internet bedrijven, de financiele wereld in zijn geheel, en hun politieke belangenbehartigers. Het meest actuele voorbeeld in NL is dat de beoogde uitsluiting van de tabakslobby en ondernemersverenigingen, om te komen tot strengere wetgeving rond tabaksverkoop, werd ondermijnd door de VVD, die in het politieke proces afzwakking van nieuwe regels achter de schermen wist te realiseren.
Zo worden volksgezondheid, milieu, klimaatbeheersing, belastinginning, bescherming van zwakkeren, kwetsbaren en dieren, machts- en rechtsposities van werknemers, controle instituten etc. bewust en planmatig ondermijnd, om de bewegingsruimte, de zgn. vrijheid van partijen met grote belangen te beschermen.
Hun uitgekiende retoriek laat de massa juist op politieke partijen stemmen, die hiervan uiteindelijk de dupe worden.
Echter, het failliet van deze conservatieve beweging wordt steeds duidelijker, naarmate zij hun hand overspelen door crimineel en asociaal gedrag, de wereldproblemen zo groot worden dat alleen overkoepelend overheidsingrijpen soelaas kan bieden, en de mensen verstandiger worden, na eerst te zijn uitgebuit en voorgelogen. We zien momenteel de 2 stromingen wereldwijd botsen: de manipulatoren voor eigenbelang en de maatschappelijke toekomstgerichten. Ik kies voor de laatsten.