Als Duitsland Nederland was…wat was dan de verkiezingsuitslag?

Duitsland lijkt een baken van politieke stabiliteit: ze hebben slechts vier partijen in het parlement, er zijn maar een paar coalities mogelijk, Merkel wordt waarschijnlijk weer bondskanselier, etc, etc. Vooral in vergelijking met Nederland: 11 partijen in het parlement, alternatieve coalities mogelijk en noodzakelijk (want geen meerderheid in Eerste Kamer), en de evaluatie van de premier is redelijk dramatisch. Kunnen we dit verklaren door een verschil in Duitse en Nederlandse mentaliteit? Of is het simpelweg het Duitse kiessysteem dat de verschillen in hoeveelheid partijen en coalitiemogelijkheden verklaart? Kortom, hoe zouden de Duitse verkiezingen zijn verlopen als Duitsland het Nederlandse kiessysteem heeft?

Het Duitse kiessysteem verschilt op twee manieren van Nederland: 1) het combineert een districtssysteem met een proportioneel systeem en 2) het heeft een kiesdrempel van 5%. Om Duitsland met Nederland te vergelijken haal ik de kiesdrempel weg en tel ik alleen de stemmen op de partijlijsten mee (elke kiezer kiest twee keer: district en partijlijst). Voor de Nederlandse methode, check deze eerdere stukroodvlees post. De resultaten van de Duitse verkiezingen a la Hollandaise staan in het figuur hieronder:

Een paar dingen vallen direct op in deze alternatieve uitslag: er zijn nu 8 partijen in het parlement, met een radicaal-rechtse partij (NDP), een anti-Europa partij (AfD), de Piratenpartij en de liberale FDP. Het effectief aantal partijen in dit parlement is 3.76 (waarbij CDU en CSU 1 partij zijn). In het net verkozen Duitse parlement is dat 2.8 en in Nederland is dat momenteel 4.06. Het alternatieve systeem heeft dus bijna een gelijk aantal effectief aantal partijen dan Nederland. Als we de coalitie-mogelijkheden in de alternatieve situatie vergelijken met die in de huidige situatie (zie hieronder), dan zijn er in de huidige situatie eigenlijk meer (realistische) alternatieven, namelijk (1) CDU + SPD, (2) CDU + Grunen en wellicht (3) SDP + Grunen + Die Linke. In de alternatieve situatie is optie 3 getalsmatig onmogelijk. Ook CDU + FDP is te klein, en coalities met NDP, AfD en Piratenpartij zijn onrealistisch.

Als Duitsland echt het kiessysteem van Nederland had gehad dan was het kiesgedrag natuurlijk ook anders geweest. Waarschijnlijk leidt dit tot meer steun voor kleine partijen, omdat in de huidige situatie de kiesdrempel een stem voor een kleine partij minder waard maakt. Kortom, in dat geval zal de Duitse uitslag nog meer op die van Nederland lijken.

Ik durf ook te beweren dat het vertrouwen van de Duitse kiezer in Merkel aanzienlijk lager zou zijn als zij – net als Rutte en Balkenende – voortdurend in broze en ideologisch meer diverse coalities moest regeren. Kortom, we kunnen veel verschil – maar niet alles!- tussen Nederlandse en Duitse politiek ophangen aan het verschil in kiessysteem.