Vrijdag publiceerde het AD een artikel over een mogelijk referendum over de zogenaamde ‘aftapwet’. Het artikel kent twee problemen: (1) het overschat de kans op een referendum en (2) het onderschat én overschat de impact van het eerdere Oekraïne-referendum.
Het artikel geeft bovendien een mooi inkijkje in de tegenstrijdige mediaberichtgeving over referenda. Media geloven tegelijkertijd dat referenda simpelweg genegeerd worden én dat ze regeringen in groot gevaar brengen. Dat kan uiteraard niet tegelijk waar zijn.
Waar gaat het over?
Op 11 juli keurde de Eerste Kamer de ‘Aftapwet’ (volledige wet) goed. Met deze wet wordt het gemakkelijker voor de inlichtingsdiensten om online informatie verzamelen. De initiatiefnemers van de referendumactie zijn het niet eens met de wetgeving en willen dat er een referendum over wordt gehouden. Meer informatie over de actie vind je hier en hier.
Dat het AD over de actie schrijft, is niet verkeerd. Je zou zelfs kunnen zeggen dat het de taak is van media om over dergelijke inzamelacties te schrijven wanneer zij een bepaalde mate van succes behalen. Het overwinnen van de eerste horde (10.000 handtekeningen in vier weken) lijkt me een verdedigbaar criterium. Er zijn echter twee problemen met de berichtgeving: de waarschijnlijkheid dat er een referendum komt en de impact van referenda.
- Het is allesbehalve zeker dat het referendum er komt
Het artikel in het AD stelt dat er ‘waarschijnlijk’ een referendum komt over de omstreden aftapwet.
Nou nee, zo ver is het nog lang niet. De eerste horde is inderdaad genomen (10.000 handtekeningen verzamelen in vier weken). De initiatiefnemers verzamelden weliswaar zo’n 19.000 handtekeningen, beduidend meer dan de 14.441 inleidende verzoeken van Geenpeil. Maar: het venijn zit in de tweede fase. De initiatiefnemers hebben dan slechts zes weken om 300.000 handtekeningen te verzamelen. Ook voor Geenpeil was dit moeilijker dan het achteraf lijkt.
Pas toen er (1) een app ontwikkeld was die ondertekenen gemakkelijk maakte en (2) er veel media-aandacht kwam, gingen de aantallen snel de hoogte in. De ‘’ hebben wel de software ter beschikking zodat ook nu weer digitaal getekend kan worden, maar of dit voldoende is moet nog blijken: 300.000 handtekeningen, het is een hoge drempel. Niet onmogelijk, maar wel hoog.
Daarnaast is er ook een tweede probleem met het artikel.
- De Eerste en Tweede Kamer legden de uitslag niet naast zich neer
Het is een frame dat maar al te vaak gehoord werd: de regering moest ‘luisteren’ naar de uitkomst van het Oekraïne-referendum, maar de uitslag werd volledig ‘genegeerd’.
Je kan vinden dat er te weinig is gedaan, fair enough, maar het is gewoon feitelijk onjuist dat de Tweede en Eerste Kamer de uitslag naast zich neer hebben gelegd. Als een krant vindt dat de regering te weinig doet, dan mag ze dat gerust melden in de commentaarsectie. Het kan echter niet zo zijn dat dit wordt neergezet als een feit.
Na het Oekraïne-referendum trok Rutte naar Brussel om een ‘bijsluiter’ uit te onderhandelen (zie ook hier). Hij slaagde daar ook in en deze bijsluiter werd in de Tweede en Eerste Kamer goedgekeurd. En dat ondanks de al bij al vrij matige opkomst (32.28%).
Nogmaals, je kan vinden dat dit te weinig is. Maar: dat is een mening, geen feit. Het hoort dus in de commentaarstukken, niet in het artikel zelf. Het AD doet dat wel en dat geeft mooi de spanning weer in hoe media met referenda omgaan.
Hoe media schrijven over referenda
De originele titel van het artikel luidde ‘Referendum aftapwet kan splijtzwam worden in nieuwe coalitie’. Ondertussen is dat aangepast naar ‘Grootschalig afluisteren leidt tot zelfcensuur’. De strekking van het artikel is echter nog steeds dezelfde: referenda hebben tegelijkertijd een zeer grote impact (‘mogelijke regeringscrisis!’) én een zeer kleine impact (‘wordt toch gewoon genegeerd!’). Beiden kunnen natuurlijk niet tegelijk correct zijn.
Politici negeren sommige vormen van burgerparticipatie (zie bv. hier over de ervaringen met G1000 burgertoppen, vooral hoofdstuk 3), maar dat is in de regel niet het geval met referenda. Dat heeft wellicht met de doorgaans grote media-aandacht te maken (jawel jawel). Referenda zijn immers high profile vormen van participatie: die zijn moeilijker te negeren.
Ik verwacht dan ook dat een eventueel referendum over de aftapwet inderdaad lastig kan zijn voor toekomstige coalitie. Al helemaal omdat men blijkbaar een zeer gedetailleerd regeerakkoord wil opstellen en dat verhoudt zich slecht tot onvoorspelbare gebeurtenissen zoals referenda.
Het is dan ook gek dat het AD net dat deel van het artikel aanpaste en de veel problematischere passages liet staan…
Geef een reactie