Michael Bang Petersen

Noot: dit stuk is vertaald en geredigeerd door Gijs Schumacher. Het stuk verscheen eerder in de Deense krant Politiken.

Elke crisis vereist politiek leiderschap; vooral de crisis veroorzaakt door het coronavirus. Ten eerste, een virusepidemie kan alleen worden gestopt als de bevolking helpt. De besmetting verspreidt zich onder de bevolking, en politici kunnen het probleem daarom alleen van ver oplossen door het gedrag van mensen te beïnvloeden. Ten tweede vereist een virusepidemie dat we één van de sterkste natuurkrachten verbreken: onze gewoonten. We moeten onze gewoonten veranderen om besmetting te voorkomen. We moeten eindeloos onze handen wassen, stoppen met het aanraken van ons gezicht, handdrukken vermijden en in het algemeen op veilige afstand van andere mensen blijven. Het is moeilijker dan je misschien denkt.

Waarom faalt de Deens regering?

Politiek leiderschap vereist in deze huidige situatie twee dingen: duidelijke communicatie over de noodzakelijke voorzorgsmaatregelen en duidelijke communicatie over waarom deze voorzorgsmaatregelen noodzakelijk zijn. Dit laatste om mensen te motiveren het advies op te volgen. De Deense regering heeft het eerste gedaan, maar het tweede niet. Om de epidemie tegen te gaan, moet de crisiscommunicatie van de regering over de ernst van het coronavirus veel duidelijker worden.

Op vrijdag 6 maart is in Denemarken een reeks nieuwe voorzorgsmaatregelen van kracht geworden. De Deense regering was uiterst nauwkeurig in haar advies, maar ze was onnauwkeurig en vaag in de uitleg waarom het nodig was. Er werd ons vaag verteld dat het te wijten was aan de druk op de gezondheidszorg en de bescherming van ouderen en kwetsbare mensen. Maar wat houdt dat precies in?

De Deense regering handelt natuurlijk niet op basis van vage gevoelens. De regering overweegt verschillende voorspellingen en scenario’s. Maar wij hebben hier nauwelijks inzicht in. Het aantal geïnfecteerden kan heel, heel snel groeien. Een Britse worst case-schatting is dat 80% van de bevolking het risico loopt te worden besmet met een nieuw virus zoals corona. Angela Merkel hield het recent op 60-70%. De eerste belangrijke uitdaging die zich voordoet bij een ongehinderd verloop van de epidemie is de ziekenhuiscapaciteit. In Denemarken hebben we ongeveer 2,3 bedden per 1000 inwoners (in NL 3.3), iets minder dan 13.000 bedden in totaal. Britse autoriteiten werken met een scenario waar bij 20% van de besmettingen ziekenhuisopname nodig is. Dit is onder meer op basis van ervaringen uit Wuhan, waar het coronavirus is begonnen. Dit betekent dat half mei alle ziekenhuisbedden door corona-geïnfecteerden zijn bezet. Erger nog, in de provincie Wuhan had het ziekenhuis niet alleen bedden nodig; ze hadden ook zuurstof nodig. Hoeveel zuurstofapparaten heeft het Deense zorgstelsel? Ik weet het niet, maar mijn beste gok is dat we vóór mei de limiet hebben bereikt, en dan gaan mensen dus echt dood.

Het gevaar van een corona-epidemie is dus niet alleen het werkelijke sterftecijfer van (misschien) ongeveer 1%. Het gevaar is een overmatige belasting van de ziekenhuizen, die andere zieke mensen ook zal treffen. Wanneer alle middelen worden besteed aan de corona-infectie, zijn er geen middelen meer om uw zwangere nicht, uw oom met een gebroken been of uw kind dat aan kanker lijdt te behandelen. De gevolgen van oververhitting zijn niet alleen gezondheid gerelateerd. Als een dergelijke situatie zich voordoet, is er maar één ding om te doen, en dat is quarantaine.

Dit alles is natuurlijk een schatting door een hoogleraar politieke wetenschappen, een epidemiologische leek. Het probleem is dat wij deze projecties zelf moeten maken. De Deense regering doet het niet. Zelfs als de projecties een paar procent afwijken hier en daar zou de boodschap luid en duidelijk moeten zijn: we moeten nu handelen. Met dit gezegd, is het wel belangrijk om te vermelden dat de regering optreedt. Hierboven staan ​​beschrijvingen van hoe het scenario zou verlopen zonder enige interventie. Dat betekent dat op basis van de recente voorzorgsmaatregelen de toekomst er anders uit ziet. Maar we zijn zeker niet veilig.

Hoe reageren mensen op crises?

Waarom spreekt de regering niet duidelijker? De Deense premier Mette Frederiksen heeft dat waarschijnlijk al beantwoord op een persconferentie: we moeten paniek vermijden. We hebben allemaal Amerikaanse films gezien waar mensen winkels beroven en buren aanvallen zodra de straatverlichting uitvalt. Dit is echter geen realiteit, en de bezorgdheid over paniek onthult een bepaald idee over burgers. Veel ambtenaren zijn politicoloog en een van de vragen die we bespreken in de politicologie is of burgers competent genoeg zijn om in een democratie te functioneren. Het antwoord is vaak “nee”, en de gewone burger wordt beschreven als onwetend en emotioneel labiel. Nader onderzoek geeft echter een veel complexer beeld. Mensen handelen zowel kalm en rationeel in een crisis, vooral wanneer politici leiderschap tonen. Er is veel onderzoek gedaan naar de manier waarop angst politiek gedrag beïnvloedt. Angstige individuen zoeken meer informatie; ze baseren hun politieke gedrag meer op feitelijke informatie, en ze zijn beter in staat om hun gewoonten te doorbreken. Mijn eigen onderzoek laat zien dat wanneer mensen zich specifiek zorgen maken over besmetting, ze meer luisteren naar politiek advies over hoe besmetting te voorkomen. Ze houden ook intuïtief afstand tot mensen buiten hun familie. Dit is precies het soort gedrag dat je moet promoten om te zorgen dat burgers zich verantwoordelijk gedragen tijdens een epidemie. De psychologie van de burger is een hulpmiddel, geen obstakel tot effectieve preventie van epidemieën.

Verder blijkt uit het onderzoek dat solidariteit een belangrijk gevolg is van een crisis. We herkennen het wanneer sneeuwstormen de wegen afsluiten. Mensen helpen elkaar en wij glimlachen naar elkaar in de bus. Geldt dat ook in een echte crisis? Ja. Chinese onderzoekers bestudeerden de effecten van een enorme aardbeving in China en ontdekten dat mensen in de verwoeste gebieden meer solidariteit toonden met andere mensen. Met collega’s heb ik de reacties van Denen tijdens de twee grote politieke crises waarmee Denemarken in het nieuwe millennium is geconfronteerd: de Mohammed-cartoons en de terroristische aanslag op het café Krudttønden. In beide gevallen bleven de Denen evenwichtig en kalm. In feite toonden ze meer solidariteit dan daarvoor, ook voor moslimburgers. Om burgers te mobiliseren tegen de verspreiding van het coronavirus, is het cruciaal om in specifieke termen te spreken en direct tegen de angst van mensen. Op deze manier, worden de gewoonten van mensen verbroken; ze trekken zich instinctief terug van andere mensen, fysiek en voelen tegelijkertijd meer sympathie voor hen.

Het betekent niet dat je mensen bang moet maken. Angst is nodig, maar onzekerheid vermoeilijkt elke poging om sturing te geven aan de bevolking. Angst en onzekerheid worden ten onrechte gezien als synoniemen, psychologisch zijn ze totaal anders. In psychologisch onderzoek, praten wij over aangeleerde hulpeloosheid als een situatie die ontstaat wanneer je herhaaldelijk stress ervaart zonder te weten hoe dat op te lossen. Dan word je lusteloos. Maar mensen gedragen zich heel anders als zij mogelijkheden zien en zich capabel voelen, ook in vervelende situaties.

Crisiscommunicatie is een evenwichtsoefening. De psychologische staat die de regering teweeg moet brengen bij de bevolking is het best te omschrijven als optimistische angst. Burgers moeten angstig genoeg zijn om het advies van de autoriteiten te volgen, maar ook optimistisch genoeg om te voelen dat hun acties een verschil maken. Dat vergroot de kans op succes.

Onzekerheid is een perfecte voedingsbodem voor complottheorieën en desinformatie. Dit moet ten koste van alles worden vermeden. Samenzweringstheorieën over het coronavirus circuleren al op social media. Is het een uit de hand gelopen biologisch wapen van de Chinezen? We weten dat onzekerheid een belangrijke reden is waarom mensen geloven in complottheorieën. Wanneer mensen iets belangrijks tegenkomen wat zij niet kunnen verklaren, accepteren ze eerder bizarre verklaringen dan dat ze willen leven met onzekerheid. Wat betreft het voorkomen van een epidemie is desinformatie verwoestend. Als we willen dat burgers gepast handelen, is het van essentieel belang dat hun aandacht wordt gericht op de autoriteiten en dat ze er vertrouwen in hebben. Samenzweringstheorieën ondermijnen beide dingen.

Hoe moeten regeringen communiceren over corona?

Dus wat is het probleem met de communicatie van de Deense regering over het coronavirus? Het probleem is in de eerste plaats dat het niet de noodzakelijke angst oproept omdat de regering geen paniek wil zaaien. Het onthult daarom geen projecties en scenario’s. Ten tweede, als het al emotie oproept dan is het onzekerheid. Burgers worden niet ingelicht over welke middelen de regering wil inzetten, en  welke criteria de regering gebruikt om te beslissen wanneer ze die middelen gaan gebruiken. Wat gebeurt er nu? De gewone burger weet het niet.

Om optimistische angst te bevorderen, moeten politici zich op drie dingen concentreren. Ten eerste kunnen ze constructieve angst bevorderen door de prognoses van een ongehinderde epidemie te beschrijven. Dit betreft vragen zoals: wat zijn de verwachte aantallen geïnfecteerden? Wat is de Deense capaciteit qua ziekenhuisbedden en zuurstofbehandeling? Wanneer zal de vraag de capaciteit overschrijden? Het kan worden uitgelegd in een eenvoudige grafiek tijdens een persconferentie en het is ook mogelijk om mogelijke onnauwkeurigheden bij elke projectie uit te leggen. Mensen zijn in staat zijn om met complexiteiten om te gaan wanneer duidelijk is dat dit belangrijk is.

Ten tweede moeten politici zich richten op het bevorderen van het noodzakelijke optimisme. Ze moeten uiterst specifiek zijn in hun advies. Ze moeten uitleggen hoe de epidemie zal veranderen als het advies wordt opgevolgd. Mensen moeten het verschil zien tussen een situatie van een ongehinderde epidemie en een situatie waarin de bevolking het regeringsadvies serieus neemt. Dit roept de cruciale motivatie op van de bevolking om gewoontes te veranderen over een moeilijke maar centrale kwestie: hoe om te gaan met andere mensen.

Ten derde moeten politici zich richten op het vermijden van onveiligheid. Ze moeten volkomen duidelijk maken welke voorzorgsmaatregelen / middelen beschikbaar zijn en op welke gronden deze in werking worden gesteld. Hoeveel geïnfecteerden zijn er nodig om scholen te sluiten; wanneer worden mensen aanbevolen om vanuit huis te werken; en wanneer mogen mensen niet reizen? Specifieke informatie is de beste remedie tegen onveiligheid. Als mensen voorraden opslaan, komt dat door onzekerheid over de vraag of een quarantaine in het midden van de nacht in zal gaan. Om een ​​epidemie te voorkomen, is de hulp van de burgers nodig. Dit betekent dat onze politieke leiders de gelegenheid moeten grijpen, vertrouwen moeten hebben in de mensen en optimistische angst bevorderen. Mensen hebben niet alleen het recht om de waarheid te kennen; ze kunnen het ook aan zelfs als het onaangenaam is. Wat ze niet aankunnen, is onzekerheid. Om de onveiligheid weg te nemen, moet de regering zijn communicatiestrategie over het coronavirus veranderen.

Bron figuur: US National Park Service.