Sophie Lecheler

De coronacrisis is een tijd van grote onzekerheid, waarin velen van ons voortdurend bezig zijn met het verwerken van nieuwe informatie over het aantal infecties, de veranderende maatregelen die de bewegingsvrijheid beperken, en de gevolgen van de coronacrisis voor de economie. Deze informatie wordt vergaard via vrienden en familie, maar voornamelijk ook door het volgen van de klassieke nieuwsmedia.

Verhoogde nieuwsconsumptie kan negatieve gevolgen hebben: met name negatieve en conflictrijke berichtgeving kan leiden tot een verlies van vertrouwen in de politiek en de media. Bovendien kan een overvloed aan nieuwe informatie als overweldigend worden ervaren. Vanwege deze negatieve bijverschijnselen zijn er mensen die het nieuws mijden. Bij nieuwsmijding gaat het niet zozeer om burgers die niet geïnteresseerd zijn in het nieuws, maar om het gedrag van burgers die juist wél geïnteresseerd zijn in de politiek, maar veel mediagebruik niet langer kunnen ‘verdragen’ en daarom actief proberen het nieuws uit de weg te gaan. Deze mensen ervaren vaak negatieve effecten van nieuwsconsumptie op hun emotionele en fysieke gezondheid.

Om te bepalen welke rol de coronacrisis speelt in het actief vermijden van het nieuws, hebben wij nieuwsvermijding onderzocht in het Oostenrijkse representatieve corona-panel van Vienna Center for Electoral Research (17-21 april 2020). Onze verwachting was dat de toegenomen nieuwsconsumptie door de coronacrisis de reeds bestaande neveneffecten versterkt, met als gevolg dat de behoefte aan nieuwsmijding groeit.

Herkenbaar fenomeen, ook buiten de coronacrisis

Dit lijkt, vooralsnog, niet het geval. Figuur 1 hieronder laat de mate van nieuwsmijding in het algemeen en specifiek tijdens de coronacrisis zien. 25-30% van de respondenten geeft aan nooit nieuws (over de coronacrisis) te mijden, wat betekent dat een meerderheid van de respondenten (70-75%) dit gedrag in zekere mate wel herkent. Het is ook belangrijk op te merken dat het mijden van nieuws niet alleen een rol speelt tijdens de coronacrisis, maar ook duidelijk waarneembaar is als het gaat om de consumptie van nieuws over andere onderwerpen.

In Figuur 2 onderzoeken we de motivaties voor het mijdingsgedrag. Hieruit blijkt dat nieuwsmijding voornamelijk gemotiveerd is doordat respondenten de consumptie van nieuws beoordelen als overprikkelend (“De hoeveelheid nieuws die beschikbaar is put me uit”) en tijdrovend (“Nieuws neemt te veel van mijn tijd in beslag”). Daarnaast vinden we een verband tussen nieuwsmijding en de negatieve effecten van nieuws op de fysieke en geestelijke gezondheid van respondenten ( “Nieuwsconsumptie heeft een negatief effect op mijn stemming/gezondheid (bijv. hoofdpijn, slaapstoornissen)”).

Het is ook interessant om te bestuderen in welke segmenten van de Oostenrijkse bevolking het mijden van nieuws bijzonder uitgesproken is. Hoewel Figuur 2 laat zien dat de vermeende onbetrouwbaarheid van het nieuws (“Ik kan niet vertrouwen op de juistheid van het nieuws dat beschikbaar is”) geen direct statistisch significant verband houdt met nieuwsmijding, vinden we wel dat Oostenrijkers met een laag vertrouwen in de politiek en de media een sterkere neiging hebben om nieuws te mijden.

Ook spelen persoonlijke risico-inschattingen een grote rol in nieuwsmijding: respondenten die in corona een groot gevaar voor hun eigen gezondheid zien, zijn minder sterk geneigd om nieuws over de coronacrisis te mijden, terwijl deze risico-inschatting niet samenhangt met algemene nieuwsmijding. Overigens lijkt het er op dat mijdingsgedrag sterker wordt gemotiveerd door zogenaamde ‘egotropische’ dan ‘sociotropische’ risico-evaluaties. Dat wil zeggen dat de beoordeling van de eigen situatie belangrijker is voor de nieuwsconsumptie dan de bezorgdheid over de samenleving in het algemeen.

Kortom, nieuwsmedia zijn belangrijke bronnen van informatie in crisissituaties, maar overmatige nieuwsconsumptie kan onbedoelde negatieve bijwerkingen hebben. Burgers reageren op de overdaad aan nieuws met individuele ontwijkingsmechanismen. Het zou interessant zijn nieuwsmijding ook in de Nederlandse context te bestuderen. Daarnaast is dit hét moment voor de wetenschap, de politiek, maar vooral ook de journalistiek om na te gaan denken over andere vormen van informatieoverdracht tijdens en na de crisis. 

Afbeelding: foto door Bruno Bučar op Unsplash