Vanmorgen is PVV-Kamerlid Louis Bontes uit de fractie van de partij gezet. Anderhalve week geleden werd al bekend dat hij uit het fractiebestuur was gestapt uit ontevredenheid met de manier waarop met geld werd omgegaan. En een kleine week geleden zei Bontes in een interview in NRC Handelsblad dat de PVV-fractie “geen prettige omgeving” is omdat veel collega’s niet durven zeggen wat ze denken omdat ze afhankelijk zijn van één man: partijleider Wilders. Volgens Bontes is één van de gevolgen van deze “angstcultuur” en het gebrek aan openheid dat de PVV als los zand aan elkaar hangt. “Eigenlijk is er geen partij”, zei hij letterlijk. Bontes vroeg zich af wat er bijvoorbeeld zou gebeuren als Wilders plotseling zou stoppen. Volgens hem is het dan snel gedaan met de PVV. De oplossing was volgens hem de partij transparanter en democratischer te maken. De partij moest volgens hem naar “fase 2”. Later lichtte hij zijn ideeën ook nog toe bij Pauw en Witteman.
Hoewel Bontes heel graag wilde blijven om de partij van binnenuit te hervormen heeft de fractie dus anders bepaald. Na het opstappen van eerdere critici als Marcial Hernandez, Wim Kortenoeven en Hero Brinkman is het nu ook exit Bontes. Wat betekent dit zoveelste schandaaltje nu voor de PVV?
Uit onderzoek blijkt dat een belangrijke voorwaarde voor langdurig electoraal succes een sterke partijorganisatie is. Hoewel het voor de electorale doorbraak van nieuwe partijen niet echt van belang is hoe de partij is georganiseerd, is een hechte organisatie wel van groot belang op de lange termijn. (Zie hier voor een eerdere post over dit onderwerp.) Om succesvol te blijven moet een partij ‘institutionaliseren’. Dat betekent onder andere dat de mensen die binnen de partij actief zijn de partij niet alleen meer zien als middel, maar ook als doel op zich. Sarah de Lange en David Art hebben laten zien dat de LPF op het moment dat ze deelnam aan de verkiezingen in 2002 nog nauwelijks geïnstitutionaliseerd was (zie hier, paywall). Toen de partijleider ook nog eens wegviel, stortte de partij al snel als een kaartenhuis in elkaar.
Om dergelijke taferelen te voorkomen is Wilders heel anders te werk gegaan. Hij besteedde veel tijd en aandacht aan het selecteren van geschikte politici en trainde de geselecteerde PVVers uitvoerig. Zo heeft hij in korte tijd een gedisciplineerde Tweede Kamerfractie weten te creëren. Maar het is de laatste jaren dus steeds meer gaan rommelen bij de PVV. Toch is Wilders er tot nu toe vrij goed in geslaagd de boel bij elkaar te houden. Hoewel mensen als Hernandez, Kortenoeven en Brinkman afvielen, was het beeld altijd dat van een strijd van een enkeling tegen de rest. Zo heeft Wilders, ondanks alle schandaaltjes, het imago van een hechte partij op kunnen houden. Door nu te benadrukken dat de voltallige fractie achter het besluit staat Bontes weg te sturen lijkt hij deze strategie opnieuw te omarmen.
De kans is aanwezig dat dit opnieuw lukt. Maar Wilders zal uiteindelijk toch iets moeten doen met alle kritiek. Als Bontes gelijk heeft, en er een angstcultuur heerst binnen de PVV, zal dit niet het laatste incident geweest zijn. Als Wilders dan geen actie onderneemt en er nog meer incidenten volgen, vermoed ik dat het imago van een hechte en gedisciplineerde partij langzaam zal verkruimelen. En wanneer het beeld ontstaat van een ruziepartij zou het wel eens snel bergafwaarts kunnen gaan met de PVV. Denk aan de LPF. Wilders zou er daarom goed aan doen toch enkele van de adviezen van Bontes over te nemen en de door hem zo goed getrainde PVV-politici iets meer invloed te geven binnen de partij.
Mag de tweedekamerfractie van de PVV nog redelijk goed georganiseerd lijken, in de rest van het land zijn de problemen die Bontes benoemd maar al te reëel. Problemen en afscheidingen zijn er aan de orde van de dag. Voorbeeld is de raadsfractie in Den Haag, van de oorspronkelijke 8 gekozenen zit niemand nu meer voor de PVV in de raad, en zijn inmiddels 3 zetels afgescheiden. Op deze manier zal de PVV nooit verantwoordelijkheid kunnen dragen, als Geert het niet meer kan overzien, gaat het direct mis. De vraag is of de PVV in elkaar zakt al voor of pas nadat Wilders vertrekt.