• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Britse Toestanden in Nederland?

door Simon Otjes 18/05/2015 10 Reacties

Wat zou er gebeuren als Nederland een districtenstelsel zou invoeren. Zou dat een manier zijn om de politieke fragmentatie in Nederland aan te pakken?

Ik heb Nederland verdeeld in 150 districten van vergelijkbare grootte. Op basis van de verkiezingsuitslag van de Provinciale Statenverkiezingen van 2015 per gemeente heb ik bepaald welke partij de grootste zou zijn in ieder district. Zo passen we het Britse kiesstelsel toe met relatieve meerderheden. De grootste partij per district wint het district, onafhankelijk van de vraag of die partij een meerderheid van de kiezers achter zich heeft. De Provinciale Statenverkiezingen waren natuurlijk geen puur nationale verkiezing, maar het geeft een goed beeld van de verdeeldheid van het Nederlandse politieke landschap anno 2015. Maakt zo’n districtenstelsel een einde aan de politieke versplintering die we de laatste jaren zien in Nederland? Hieronder staat een kaart met het resultaat.

 

Figuur 1 (2015)

Figuur 1: Uitslag van de verkiezingen van 2015 in 150 districten met relatieve meerderheden. Legenda: blauw VVD, geel CDA, paars D66, rood PvdA, bruin SP, oranje SGP, licht blauw CU, PVV donkerblauw.

 

Aangezien de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen geen uitgesproken winnaars had, produceert de omgerekende uitslag ook geen absolute winnaar. De VVD doet het goed: in 57 districten zijn de liberalen de grootste partij.  Zij halen met name zetels in Noord- en Zuid-Holland en Utrecht. In de provincie scoort het CDA ook goed. Zij zijn de grootste in 33 districten. In een aantal steden (met name universiteitssteden als Amsterdam, Delft en Leiden), is D66 de grootste partij. Deze grote steden zijn samen goed voor 23 zetels. De extreme partijen zijn door het kiesstelsel niet geeëlimineerd: de PVV wint zetels in Flevoland en rondom Rotterdam. Dat is samen goed voor 14 zetels. De SP wint in Oost-Brabant, Oost-Groningen, Oost-Twente en Zuid-Limburg 13 zetels. Zelfs de kleine Christelijke partijen zijn niet uit het veld geslagen: de ChristenUnie wint twee zetels en de SGP vier. Deze districten liggen op de Bijbelgordel. De grootste verliezer van de verkiezingen is de PvdA. Deze partij houdt slechts vier zetels over (Leeuwarden, Doetinchem, Heereveen en Assen).

Beperkt een districtenstelsel de versplintering in het parlement? Ja, in de Eerste Kamer zijn er na de Eerste Kamerverkiezingen zes middelgrote partijen: VVD, CDA, D66, PvdA, SP en PVV. Al deze partijen winnen zetels in een door districten verkozen Tweede Kamer. Er zijn wel duidelijke verschillen: de VVD en CDA scoren veel sterker. Maar een helder twee partijenstelsel met één winnaar en de rest verliezers levert het niet op. Er is nog steeds een coalitie nodig: D66/VVD, CDA/VVD, D66/CDA/PvdA/SP/SGP, VVD/PVV/SGP halen allemaal een meerderheid.

 

Figuur 2 (barchart)

Figuur 2: Uitslag van de verkiezingen in 2015 in een stelsel met relatieve meerderheden. N.B. Het gaat hier om het percentage van stemmen en zetels.

 

De geschetste uitslag geeft een vertekend beeld. Een districtenstelsel zal mensen dwingen om een keuze te maken voor een grote partij die kans heeft om te gaan regeren. De kiezers zouden uiteenvallen in een links blok en een rechts blok. Dat is precies wat er gebeurd is bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2012. Dat zou onder een districtenstelsel met relatieve meerderheden een helderder beeld op leveren. De districten zijn dan PvdA-rood of VVD-blauw. De PvdA wint alle zetels in de drie noordelijke provincies, in alle universiteitssteden, langs de IJssel en een aantal andere steden. De rest van Nederland zou dan VVD stemmen.

 

Figuur 3 (2012)

Figuur 3: Uitslag van de verkiezingen van 2012 in 150 districten met relatieve meerderheden. Legenda: blauw VVD, rood PvdA.

 

De kern van het probleem is dus eigenlijk de mate waarin bestaande partijen kiezers kunnen binden. De uitslag van 2012 zou minder verbrokkeld zijn dan de uitslag van 2015 onafhankelijk van het kiesstelsel. Dat heeft alles te maken met het feit dat kiezers gedwongen worden om te kiezen welke partij ze de grootste willen maken; dan wel door het kiesstelsel zoals in het Verenigd Koninkrijk dan wel door de media, zoals in Nederland. Er wordt veel geklaagd over de manier waarop de media de verkiezingscampagnes laten zien aan burgers, namelijk als een wedstrijd tussen twee partijen. Maar dat heeft een vergelijkbare werking als een ander kiesstelsel: het concentreert de macht bij een beperkt aantal partijen. In die zin heeft Nederland om aan politieke stabiliteit te winnen geen ander kiesstelsel nodig, maar gewoon meer hyperige journalisten en opiniepeilers.

 

Categorie: Kiezers en publieke opinie Tags: evenredige vertegenwoordiging, groot-brittannie, kiesstelsels, Nederland

Over de auteur

Simon Otjes
Universitair docent Nederlandse Politiek bij de Universiteit Leiden. Zijn onderzoek richt zich op de rol van politieke partijen in Nederland, op het lokale en het Europese niveau.
Website: http://www.simonotjes.nl
  • Sociale media links 

Lees Interacties

Reacties

  1. LB zegt

    18/05/2015 om 13:59

    Dit is een leuk onderwerp om te bespreken aan de borreltafel, maar het blijft koffiedikkijken. Het is te eenvoudig om de resultaten van een verkiezing ten aanzien van evenredige vertegenwoordiging te reflecteren op een hypothetische uitslag van een verkiezing met een districtenstelsel. De kieslijsten en campagnes zijn namelijk dan volledig anders. Het CDA zal meer provinciale kandidaten hebben die zich zullen richten op thema’s die spelen in de zuidelijk en oostelijke provincies, D66 juist op de Randstad etc. Een stem voor het CDA in Amsterdam en een stem voor de SP in Wassenaar zijn namelijk niets waard, een stem voor het CDA in Limburg en een stem voor de SP in Amsterdam kunnen het verschil maken tussen winst of niet-winst van een district.

    Login om te reageren
    • Armen Hakhverdian zegt

      18/05/2015 om 14:03

      Ik denk ook dat de fragmentatie aanzienlijk kleiner zou zijn als zo’n stelsel daadwerkelijk zou worden ingevoerd door strategisch kiesgedrag en eventueel door gerrymandering.

      Login om te reageren
      • LB zegt

        18/05/2015 om 14:18

        Een nog interessanter, maar ook een lastiger, onderzoek zou de werking van het Franse systeem in Nederland zijn (een eventuele tweede ronde tussen twee kandidaten als er in eerste instantie geen meerderheid is voor een kandidaat). Zouden de middenpartijen winst van een PVV-kandidaat, en wellicht ook een SP’er, dan voorkomen zoals het UMP en de socialisten een zege voor Front National voorkomen? Zou links meer districten winnen door betere samenwerking en strategisch stemmen door de PvdA, SP, GL, PvdD en wellicht een deel van D66?

        Login om te reageren
  2. Dick Kraaij zegt

    18/05/2015 om 14:01

    Zoals gewoonlijk een ontnuchterend verhaal weer op deze prima site.

    Echter, dat in een ‘minder versplinterde’ Eerste Kamer VVD/PVV/SGP samen een meerderheid kunnen behalen (iets dat nu veel minder waarschijnlijk lijkt), is behoorlijk opzienbarend. Het zal ook een hoop reuring geven. Het risico van (moord)aanslagen door een nieuwe Volkert of Bouyeri wordt groter, en Wilders en andere PVV’ers zullen nog zwaarder beveiligd moeten worden tegen Krapuul.

    Login om te reageren
  3. Benjamin Groenewolt zegt

    19/05/2015 om 09:08

    “Deze partij houdt slechts vier zetels over (Leeuwarden, Doetinchem, Heereveen en Assen).”

    Het plaatje suggereert Deventer, niet Doetinchem 🙂

    Login om te reageren
  4. Benjamin Groenewolt zegt

    19/05/2015 om 09:08

    “Deze partij houdt slechts vier zetels over (Leeuwarden, Doetinchem, Heereveen en Assen).”

    Het plaatje suggereert Deventer, niet Doetinchem 🙂

    Login om te reageren
  5. Bart zegt

    19/05/2015 om 16:23

    Een heerlijk tijdverdrijf waaraan ik mij ook graag overgeef. De uitkomsten blijven echter speculatief. Een beetje kieswetgeografie en de uitkomst kan behoorlijk verschuiven. Verder is het zeer onzeker of er wel een links en een rechts blok ontstaat. Misschien slaan de christelijke partijen wel de handen ineen en zijn er drie blokken. Verder zullen de gevestigde ‘kleine’ overige partijen zich niet zomaar opzij laten schuiven. Ze kunnen stemakkoorden aangaan. D66 belooft bijvoorbeeld steun in haar kansloze districten in ruil voor steun in de grote steden. Kortom meer dan genoeg onzekere variabelen, maar de uitkomst zal ongetwijfeld minder versplinterd zijn dan onder evenredige vertegenwoordiging, maar ja, dat wisten we eigenlijk al uit de literatuur.

    Login om te reageren
  6. JD zegt

    19/05/2015 om 18:09

    Ik zou het heel fijn vinden als we een ander woord zouden gaan gebruiken dan ‘districtentelsel’. Bijna elke democratie maakt gebruik van districten, ook onder evenredige vertwegenwoordiging. Als we het woord ‘districtenstelsel’ slechts hiervoor gebruiken beseffen mensen dat niet en krijg je reacties zoals we afgelopen weken hebben gezien, van mensen die zeggen, “he D66, kijk naar Engeland, is dit echt wat jullie willen?”.

    Een betere naam is relatieve meerderheidsstelsel of iets dergelijks.

    Login om te reageren
  7. Josse de Voogd zegt

    21/05/2015 om 15:40

    Mooi, leuk, interessant!

    Die kaart van 2012, daar kun je waarschijnlijk zowel VVD als PvdA een absolute meerderheid geven door grenzen van districten te veranderen (gerrymandering). Beetje stad+veel suburb = VVD, maar net iets meer stad en iets minder suburb al weer PvdA.

    Dan over de steden. Ze vallen vaak uiteen in verschillende districten. En dan verandert natuurlijk de uitslag (en dat uitzoeken is een hoop werk….). Ik denk dat een aantal districten een andere kleur zouden moeten krijgen: o.a. Rotterdam Noordwest naar D66, Den Haag Zuidwest naar PVV, Noord twijfelgeval D66/VVD, Amsterdam Zuidoost misschien PvdA, Amersfoort Noord + naar VVD, Groningen Noord misschien SP, Nijmegen West misschien SP, Utrecht West wellicht VVD. Tot slot Doetinchem is Deventer, en volgens mij zijn Heerlen en Kerkrade eo omgewisseld.

    Ben ook benieuwd wat een tweede ronde zou doen. Ik denk o.a. SP er uit in Oss en Boxmeer.

    Login om te reageren
  8. Josse de Voogd zegt

    21/05/2015 om 15:40

    Mooi, leuk, interessant!

    Die kaart van 2012, daar kun je waarschijnlijk zowel VVD als PvdA een absolute meerderheid geven door grenzen van districten te veranderen (gerrymandering). Beetje stad+veel suburb = VVD, maar net iets meer stad en iets minder suburb al weer PvdA.

    Dan over de steden. Ze vallen vaak uiteen in verschillende districten. En dan verandert natuurlijk de uitslag (en dat uitzoeken is een hoop werk….). Ik denk dat een aantal districten een andere kleur zouden moeten krijgen: o.a. Rotterdam Noordwest naar D66, Den Haag Zuidwest naar PVV, Noord twijfelgeval D66/VVD, Amsterdam Zuidoost misschien PvdA, Amersfoort Noord + naar VVD, Groningen Noord misschien SP, Nijmegen West misschien SP, Utrecht West wellicht VVD. Tot slot Doetinchem is Deventer, en volgens mij zijn Heerlen en Kerkrade eo omgewisseld.

    Ben ook benieuwd wat een tweede ronde zou doen. Ik denk o.a. SP er uit in Oss en Boxmeer.

    Login om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet ingelogd zijn op om een reactie te plaatsen.

Primaire Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Prof.dr. Rudy B. Andeweg

Rudy Andeweg: een veelzijdig en betrokken politicoloog

Best-of Hot Politics Lab 2020 en meer met Bert Bakker en Gijs Schumacher

Te Veel of Te Weinig Parlementariërs?

Podcast

Aflevering 133 – Wilders blaast het kabinet op, met Henk van der Kolk en Simon Otjes

Geert Wilders heeft zijn steun aan het kabinet ingetrokken. En zoals het een extraparlementair … [Lees verder...]

Episode 132 – The 2025 German elections, with Tarik Abou-Chadi

We are joined by Tarik Abou-Chadi (Oxford) to discuss the dystopian reality of the 2025 German … [Lees verder...]

Aflevering 131 – Het regionale kiesstelsel van Pieter Omtzigt, met Henk van der Kolk en Simon Otjes

De Stuk Rood Vlees podcast is terug, en wel met een gortdroge aflevering over kiesstelsels! In het … [Lees verder...]

Populisme

Wie is er bang van ‘het volk’? Politiek elitisme in vier Europese landen

Het succes van populisme leidde de afgelopen jaren tot een omvangrijke literatuur rond de vraag wie … [Lees verder...]

Aflevering 127 – Waardenloze politiek (en een stukje formatie), met Tom van der Meer

Tom van der Meer (UvA) schuift aan om te vertellen over zijn nieuwste boek 'Waardenloze politiek: … [Lees verder...]

Plaatjes van de electoraatjes 2023: de PVV

Op 22 november zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. In deze serie gaan wij aan de hand van een … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2025 StukRoodVlees

Copyright © 2025 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in