• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Cordons sanitaires: veel over gepraat, weinig over bekend

door Joost van Spanje 22/02/2015 1 Reactie

Vandaag over een maand zou Zweden vervroegde verkiezingen houden. Die zijn geannuleerd nadat zes politieke partijen alsnog een akkoord bereikten. Ze zijn tot elkaar veroordeeld vanwege hun cordon sanitaire rond de Zwedendemocraten. Dit stelselmatig buitensluiten van een partij komt in Westerse democratieën regelmatig voor. Even wat Europese voorbeelden op een rij.

De zes partijen weigeren stelselmatig elke politieke samenwerking met de Zwedendemocraten. Die  situatie doet denken aan die van pariapartij Vlaams Belang bij onze zuiderburen. De uitsluiting van haar voorloper, Vlaams Blok, werd in 1989 zelfs formeel vastgelegd in een cordon sanitaire protocol [1]. Dat protocol stond vrijwel direct ter discussie en werd nu eens verworpen, dan weer hernieuwd.

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht draaide het bij dit cordon sanitaire protocol niet slechts om het voorkomen dat Vlaams Blok in de regering zou komen. Het was een plicht tot weigering van elke vorm van politieke samenwerking. Dus ook bijvoorbeeld steun aan wetsvoorstellen van Vlaams Blok. Die weigering gold op alle niveaus; niet alleen landelijk. Lokaal is er incidenteel van afgeweken.

Dat boycottende partijen proberen onder aangegane verplichtingen uit te komen ligt voor de hand. Immers, hoe groter de buitengesloten partij, des te ongemakkelijkere coalities nodig zijn om iets voor elkaar te krijgen. Het huidige, geforceerde Zweedse zespartijenakkoord lijkt op de zeer brede Antwerpse coalitie in 2000 om de destijds grootste partij, Vlaams Blok, buiten de deur te houden.

Er zijn meer voorbeelden van uitsluiting. In Wallonië beloofden gevestigde partijen elkaar in 1993 om af te zien van elke samenwerking met een bepaalde (inmiddels opgeheven) partij. In Frankrijk wordt al jaren geprobeerd om Front national buiten te sluiten. In Duitsland is zelfs het steunen van moties van Republikaner taboe – inclusief moties over, bijvoorbeeld, plaatsing van verkeerslichten.

In ons land klaagden PVV, LPF, Centrumdemocraten en communisten over uitsluiting. De PVV is, in ieder geval door de VVD, nooit stelselmatig buitengesloten. De LPF ook niet; vier maanden na oprichting voerde die partij al coalitiebesprekingen met CDA en VVD. De Centrumdemocraten daarentegen werden behandeld als paria’s, en ook Nederlandse communisten werden verstoten.

Communisten werden ook in andere West-Europese landen geboycot in de Koude Oorlog. Net als in huidige situaties waren daar goede redenen voor te bedenken. Maar net als in huidige situaties was weinig lijn te ontdekken in de reacties van gevestigde partijen. Zo werden de Britse en Duitse communistische partijen buitengesloten, maar hun kameraden in Finland en IJsland niet.

Zelf heb ik onderzoek gedaan naar determinanten van cordons sanitaires en, samen met Wouter van der Brug, naar effecten op buitengesloten partijen en hun aanhang. Belangrijk werk is verricht door onze taalgenoten Jaap van Donselaar, Benny Geys, Teun Pauwels, Stefan Rummens, Koen Abts, Tjitske Akkerman en Matthijs Rooduijn. Maar nog steeds is er weinig kennis op dit gebied.

Dit ondanks duizenden studies over de partijen in kwestie. Doorgaans gaan die studies namelijk voorbij aan reacties van de gevestigde partijen. Sterker, labels die ter legitimering van deze reacties op partijen worden geplakt (“radicale,” “populistische” of “protestpartijen”) worden vaak klakkeloos overgenomen. Daarnaast staat de normatieve inslag van veel studies nuchtere analyse in de weg.

Bepaalde partijen worden dus nu bestreden zonder al te veel kennis van ingezette middelen en hun effecten. Dit lijkt me een onwenselijke situatie. Daarom ben ik verder gegaan met onderzoek. Zowel experimenteel als niet-experimenteel, bij in totaal 44 (linkse en rechtse) partijen in 15 landen tussen 1944 en 2014. Over een jaar komt mijn boek uit. Dan hoop ik u meer te kunnen vertellen.

Houdt u intussen de Zweedse situatie in de gaten. Kan wel eens een leerzame ervaring worden.

 

Noot

1. Damen, Sofie. 2001. “Strategieën tegen extreem-rechts: Het cordon sanitaire onder de loep.” Tijdschrift voor Sociologie 22 (1):89-110.

Filed Under: Politieke partijen Tagged With: cordon sanitaire

Over de auteur

Joost van Spanje
Joost van Spanje
Joost van Spanje (Veni, Vidi, ERC CoG) is hoogleraar Politics aan de Royal Holloway University of London. Zijn team doet onderzoek naar juridische maatregelen tegen anti-immigratiepartijen (in 21 Europese landen sinds 1965) en de effecten van die maatregelen op publieke opinie en stemgedrag. Verder onderzoekt Joost of en hoe nieuwe partijen in de media komen. Joosts boek "Controlling the electoral marketplace" (2017) gaat over electorale effecten van strategieen van gevestigde partijen tegen uiterst linkse en uiterst rechtse partijen (in 15 Europese landen sinds 1944).
Website: http://www.uva.nl/en/profile/j.h.p.vanspanje
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. AvatarHannibal says

    22/02/2015 at 11:51

    Het heeft iets komisch dat er zo weinig over de effecten van bestrijden bekend is. Dat suggereert dat we hier meer te maken hebben met een onderbuikproces dan met een rationeel – iets dat veelzeggend is over de redenen en hoe men er mee om gaat. Alsof ontkenning van een probleem, dat zó diep gaat dat mensen er een soort van sociale zelfmoord voor over hebben, veel kans op succes kan hebben.

    Log in om te reageren

Geef een reactie Antwoord annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Nabeschouwing Carré-debat is pure misleiding van de kijker

Keus genoeg? Aanpassing keuzevrijheid zorgstelsel zou gevoel van keuzevrijheid niet beïnvloeden

De Grote Recessie en de Europese dip in politiek vertrouwen

Podcast

Aflevering 92 – Het kabinet-Rutte III treedt af, met Tom Louwerse en Tom van der Meer

Het kabinet-Rutte III is afgetreden vanwege het zogenaamde toeslagenschandaal. De Belastingdienst, … [Lees verder...]

Episode 91 – Coup, insurrection, or what? with Abbey Steele

Last Wednesday an armed mob attacked and occupied the U.S. Capitol Building where both houses of … [Lees verder...]

Episode 90 – The Nightmare Before Brexit, with Rob Ford

Who else to turn to for our Christmas Special than our old pal Rob Ford (University of Manchester). … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: FVD

Op 17 maart zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. In deze serie ga ik aan de hand van een … [Lees verder...]

Aflevering 87 – De crisis bij Forum voor Democratie, met Sarah de Lange en Léonie de Jonge

Deze aflevering staat in het teken van de crisis bij Forum voor Democratie. Waarom ontplofte juist … [Lees verder...]

Corona en radicaal-rechts populisme: einde van een tijdperk?

Betekent de coronacrisis het begin van het einde van het radicaal-rechtse populisme in Europa? Deze … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2021 StukRoodVlees

Copyright © 2021 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in