• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Crisis afgewend? Een terugblik op de achtergronden van de Kerstcrisis

door Tom van der Meer 19/12/2014 3 Reacties

De Kerstcrisis is bezworen, zo stellen de coalitiepartijen. Dreigen met regeren bij decreet via een Algemene Maatregel van Bestuur, waardoor de wetgevende rol van de Eerste Kamer kan worden omzeild, volstaat blijkbaar als oplossing. De vraag is of de Constructieve Drie hiermee akkoord gaan, zowel om principiële redenen (CU en SGP hadden al hun twijfels toen zogeheten Artikel 126 werd aangenomen) als om strategische redenen (ze zetten immers zichzelf buitenspel, omdat ze hun invloed nu ontlenen aan de Eerste Kamer).

Hoe dit zich in het nieuwe jaar zal ontvouwen, is koffiedik kijken. Daarom vandaag een terugblik op de structurele ontwikkelingen en het parlementaire gedrag die een voedingsbodem vormen voor de Kerstcrisis. Geniet van een tiental blogs (links in titels).


Structurele neergang PvdA en VVD
Al decennia daalt de aanhang van de klassieke Grote Drie – CDA, PvdA en VVD. Dertig jaar geleden waren ze nog goed voor ruim 80% van alle stemmen; inmiddels mogen de drie partijen blij zijn als ze gezamenlijk een meerderheid halen in de Tweede Kamer. Structureel krijgt Nederland steeds meer de contouren van een stelsel van zes middelgrote partijen (ca 20-25 zetels) die elk op korte termijn kunnen pieken op wegzakken.

 

Regeren is halveren: costs of government
Het besluit om te regeren moet niet lichtzinnig worden genomen. Nederland beweegt van een systeem van vertegenwoordiging naar een systeem waarin kiezers partijen afrekenen op hun prestaties. Dit heeft tot gevolg dat regeringspartijen bij de eerstvolgende verkiezingen over het algemeen boeten voor hun keuzes. De electorale kosten van meeregeren zijn door de jaren heen toegenomen. Dat geldt des te sterker voor linkse partijen die regeren in tijden van economische recessie.

 

Afsplitsingen
De PvdA-fractie staat al onder druk door het opvallend grote aantal parlementariërs dat de zetel inleverde, of dat zich geheel afsplitste van de partij. In de Tweede kamer zijn afsplitsingen de afgelopen 12 jaar steeds minder uitzondering geworden. Een afsplitsing blijkt echter veelal geen goede basis voor een nieuwe partij. Alleen de PVV van Geert Wilders is – ondanks vele afsplitsingen uit de eigen partij – erin geslaagd een stabiele organisatie op te bouwen met electoraal succes.

 

Stemgedrag Tweede Kamer: oppositie en coalitie
Qua stemgedrag zien we dat het kabinet – ondanks het akkoordenbeleid – stemt als een tamelijk normaal kabinet. De Constructieve 3 stemt vaak mee met het regeringsbeleid, en ondanks de retoriek op het congres doet het CDA dat ook. De regeringspartijen lijken qua stemgedrag sterk op elkaar – zoals te verwachten valt in een land met regeerakkoorden – maar opvallend is dat het stemgedrag van de VVD dichterbij dat van CDA en D66 zit dan het stemgedrag van de PvdA lijkt op dat de SP en GroenLinks. De VVD laat vooral een kloof met de PVV; de PvdA met de beide linkse concurrenten.

 

Peilingen
De peilingen geven weinig aanleiding voor een breuk. Zowel de PvdA als de VVD scoren slecht in de peilingen. Een jaar vol gebeurtenissen (twee verkiezingen, ‘Minder, minder, minder’, en het neerhalen van MH-17) hebben daar weinig aan veranderd. Maar ook een alternatieve coalitie ligt niet voor de hand: D66-CDA-VVD zou geen meerderheid halen in de Tweede Kamer.

 

De kieskeurige kiezer en wisselende meerderheden
De Nederlandse kiezer is door de jaren heen bovendien veel veranderlijker geworden. Kiezers zijn daarin bepaald niet incoherent (ze kiezen steevast uit een klein clubje ideologisch overeenkomstige partijen), maar de definitieve keus ligt steeds minder vast. Daardoor zal de samenstelling van de Eerste Kamer steeds vaker afwijken van die van de Tweede Kamer, waar de coalitie normaliter op rust. Opmerkelijk is daarom dat juist in 2012 de informateur van het kabinet (huidige minister Kamp) brak met een traditie waarin werd opgeroepen tot ‘een vruchtbare samenwerking met de [hele] Staten-Generaal’.

 

Afwijkend stemgedrag door individuele kamerleden
Dat individuele kamerleden anders stemmen dan de partijlijn is in Nederland heel ongebruikelijk. Nederlandse kamerleden zijn bijzonder braaf. Waarschijnlijk is dat ook de reden waarom het tot zulke ophef kan leiden als ze wel degelijk anders stemmen.

 

Vrije artsenkeuze
En wat de ironie wil: Vrije artsenkeuze leidt niet eens aantoonbaar tot een groter gevoel van keuzevrijheid onder kiezers.

Filed Under: Kiezers en publieke opinie, Politieke partijen, Regering en beleid Tagged With: Kerstcrisis

Over de auteur

Tom van der Meer
Tom van der Meer (1980) is Hoogleraar Politicologie, in het bijzonder Legitimiteit, Ongelijkheid en Burgerschap, aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werkte hij bij het Sociaal en Cultureel Planbureau en aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is sinds 2015 co-Directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) en Lokaal Kiezersonderzoek (LKO). Hij doet voornamelijk onderzoek naar Politiek vertrouwen, Kiesgedrag (electorale volatiliteit), Politieke socialisatie, en Sociaal kapitaal (burgerparticipatie, etnische diversiteit).
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. Stendhal says

    19/12/2014 at 11:17

    Ik snap dit soort verhalen niet zo: de verdeelde kiezers maakten deze coalitie als enige mogelijk en die heeft een mandaat voor vier jaar. In 2017 zijn er weer verkiezingen en dan zal de kiezer zonder twijfel weer kiezen voor een coalitie met middenpartijen: VVD, PvdA, CDA en D66. De PVV zal voor de vierde keer weer verliezen en speelt geen rol.

    De Hond zit er altijd naast en is in het beste geval slechts de thermometer van het chagrijn van de dag. Als je daar de vraag naar politiek draagvlak op baseert begrijp je weinig van de principes van de representatieve democratie.

    Log in om te reageren
    • Armen Hakhverdian says

      19/12/2014 at 11:35

      Waar haal je vandaan dat politiek draagvlak enkel op zetelpeilingen zou berusten?

      Log in om te reageren
  2. Tom van der Meer says

    19/12/2014 at 11:34

    Wetgeving moet door zowel Eerste als Tweede Kamer worden aanvaard. Juist deze verkiezingsuitslag maakte een coalitie met weinig partijen die wel een gesloten front vormde onmogelijk. Bovendien kent deze coalitie geen meerderheid in de Eerste Kamer. Zo lang Eerste en Tweede Kamer niet tegelijk worden verkozen, is het heel moeilijk om stabiele meerderheden te verkrijgen, omdat die elke twee jaar zullen wisselen.

    Wb peilingen: we baseren ons daarom ook op de peiling der peilingen, ipv 1 losse peiling. De principes van de representatieve democratie hangen niet af van een losse peiling, maar je lijkt hier legitimiteit, vertrouwen, en partijkeus met elkaar te verwarren.

    Log in om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Kiezers met een migratieachtergrond: mainstream of multicultureel?

Het migratiebeleid van rechtse regeringen is niet restrictiever dan dat van linkse regeringen

Update Eerste Kamer: kleine opsteker coalitie

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Aflevering 94 – De ‘Heilige Alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechts, met Sander Rietveld

Mijn gast van vandaag is Sander Rietveld, politicoloog en onderzoeksjournalist bij Zembla. Sander … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in