David en Goliath in Brussel

De media zien lobbyen graag als een gevecht: het bedrijfsleven dat publieke belangen de nek omwringt of de rijke lobbies die de zwakken onderdrukken. In mijn doctoraat nuanceer ik deze tegenstellingen. Lobbyen heeft eerder iets weg van de Bijbelse strijd tussen David en de reus Goliath: Het is niet altijd de sterkste die wint, maar eerder degene die de meest gepaste strategie inzet.

Maken bedrijfsbelangen zoals die van Volkswagen en de auto-industrie de dienst uit in Brussel? Met deze vraag ging ik aan de slag in mijn doctoraatsonderzoek aan de Universiteit Antwerpen. De media belichten regelmatig schandalen in verband met lobbyen in de EU. Deze schandalen geven een vertekend beeld van wat lobbyen eigenlijk inhoud. Het geeft lobbyen een imago ‘des duivels’, een ziekte voor onze democratie. Een recent voorbeeld zijn de lobbypraktijken van Volkswagen en de ‘sjoemelsoftware’. De meeste lobbyprocessen focussen echter op het doorgeven van expertise en zijn niet controversieel. Vaak zitten lobbyisten en de publieke opinie op dezelfde lijn.

Bedrijfslobbies zijn niet invloedrijker dan maatschappelijke belangengroepen

Met het INTEREURO onderzoeksteam (www.intereuro.eu) vroegen we aan 143 belangengroepen welke strategieën ze gebruiken en hoe invloedrijk ze zijn. We bevroegen ook meer dan 90 medewerkers van de Europese Commissie. Uit ons onderzoek blijkt dat bedrijfslobbies en maatschappelijke belangengroepen sterk op elkaar lijken. Een groep als Greenpeace gebruikt min of meer gelijkaardige strategieën als de lobby van pakweg de automobielindustrie. Ook zijn bedrijfslobbies niet invloedrijker dan maatschappelijke belangengroepen. Integendeel. Uit sommige analyses blijkt dat maatschappelijke belangen invloedrijker zijn dan bedrijfslobbies.

Belangrijk zijn beïnvloedingstrategieën. Als lobbyisten een gepaste strategie ontwikkelen hebben ze een grotere impact op beleid. De financiële middelen van een belangengroep zijn minder belangrijk. Het is een beetje als de Bijbelse strijd tussen David en de reus Goliath. De tengere David versloeg de reus niet omdat hij sterker of rijker was, maar omdat hij het juiste wapen gebruikte, de katapult. Zo is dat ook met lobbyen in Brussel.

Om invloedrijk te zijn, wegen vooral de strategieën die lobbygroepen inzetten door

Een lobbystrategie kan zijn dat men de media intensief contacteert, beleidsmakers achter de schermen benadert, of samenwerkt met andere belangengroepen. Ook de populariteit speelt een rol. Lobbygroepen met een impopulair standpunt vallen al snel door de mand als ze zich op de media richten. Zij kunnen beter achter de schermen lobbyen. Wie een populair standpunt verdedigt heeft baat bij het opzoeken van de schijnwerpers.

Volkswagen & sjoemelsoftware

Wat zeggen deze resultaten over een actueel fenomeen zoals het gelobby van Volkswagen en de sjoemelsoftware? Als ik de kranten lees, lijkt het soms of Volkswagen en de auto-industrie de lakens uitdelen in Brussel. Op basis van mijn onderzoek, denk ik dat dit beeld niet klopt. Ook tegengestelde belangen zoals de Europese Groenen, de treinindustrie en milieugroepen halen vaak hun slag in Brussel. Laatst keurden de EU-lidstaten een nieuw voorstel goed wat een belangrijke toegeving zou zijn aan de automobielindustrie. Dat lijkt vreemd in tijden dat diezelfde industrie tegenwind krijgt van de publieke opinie. Dit komt echter overeen met een bevinding uit mijn onderzoek: zij die een impopulair standpunt verdedigen, kunnen invloedrijk zijn als ze achter de schermen lobbyen. Anderzijds moeten we niet blindelings geloven dat het hier gaat om ‘toegevingen’ aan de auto-industrie. Het is immers een grote overwinning voor milieugroepen dat uitstoottesten voortaan op de weg moeten gebeuren en niet meer in het lab. In heel dit verhaal zijn Volkswagen en de auto-industrie zeker geen winnaars. Zoals David Goliath heeft neergehaald, zo hebben een groepje studenten en NGO’s de auto-industrie klein gekregen.