De Braziliaanse transformatie

Na Turkije moet nu ook Brazilië er aan geloven. In Istanbul mondde een opstand tegen het slopen van een park uit in straatrellen, en in São Paulo resulteerde een kleinschalig verzet tegen het duurder worden van buskaartjes in een massaal straatprotest tegen de regering. Het lijkt in Brazilië inmiddels niet meer zozeer te gaan over het openbaar vervoer, maar om verontwaardiging over de grote sociaal-economische ongelijkheid in het land. Waarom gaan er gigantisch veel reais naar nieuwe voetbalstadions terwijl het slecht gesteld is met het onderwijs en de gezondheidszorg, en er dagelijks mensen omkomen van de honger? Niet zo’n rare vraag als je je realiseert dat Brazilië één van de meest ongelijke landen ter wereld is. Toch is de huidige opstand opvallend. Een klein decennium geleden zaten Brazilianen namelijk nog helemaal niet te springen om sociaal-economische herverdeling.

Ik heb de World Value Survey (WVS) uit 2005 er even bij gehaald en gekeken naar de opvattingen van Brazilianen vergeleken met die van burgers uit andere landen. Voor de gelegenheid heb ik alleen gekeken naar 5 welvarende landen (VS, Canada, Australië, Duitsland en Japan) en 5 opkomende landen (Brazilië, Turkije, Zuid-Afrika, China en Indonesië). In de vragenlijst wordt gepeild wat volgens de respondenten essentiële eigenschappen van een democratie zijn. Zo wordt gevraagd in welke mate het belasten van rijkeren om zo de armeren te kunnen helpen een democratische kerneigenschap is. In andere woorden: in hoeverre is staatsingrijpen om sociaal-economische gelijkheid te bevorderen een essentiële democratische karaktereigenschap? Respondenten konden antwoorden op een schaal van 1 (geen essentiële eigenschap van de democratie) tot 10 (wel een essentiële eigenschap van de democratie).

Onderstaande figuur laat duidelijk zien dat, vergeleken met andere landen, Brazilianen herverdeling niet vaak als een essentieel onderdeel van de democratie zien. Ze scoren gemiddeld een 4.27. Alleen de VS scoort ook onder de 5. Verder scoren alle landen boven de 6. Het lijkt erop dat in landen waar de sociaal-economische ongelijkheid groot is, burgers herverdeling ook niet zo belangrijk vinden.

Althans, zo stonden de zaken ervoor in 2005. Het geluid dat nu uit de Braziliaanse steden klinkt is dat een zichzelf respecterende democratie grote sociaal-economische ongelijkheid niet mag tolereren. Er lijkt in de afgelopen 8 jaar iets te zijn veranderd bij de Brazilianen.