De politieke opvattingen van jongeren staan de laatste maanden sterk in de belangstelling. Een paar maanden terug kopte de Financial Times dat “a new global gender divide is emerging”, waarbij data uit verschillende landen laten zien dat jonge mannen een stuk conservatiever zijn dan jonge vrouwen. Dinsdag nuanceerde de Volkskrant dit verhaal, mede op basis van een uitgebreide analyse van Marcel Lubbers en Niels Spierings op dit blog. Ondanks dat jonge mannen inderdaad vaker stemmen op radicaal-rechtse partijen dan jonge vrouwen, zien zij een aantal nuances. Sociologe Quita Muis stelt in het artikel zelfs dat “je zo’n enorm verschil tussen jonge mannen en jonge vrouwen in Nederland niet terugziet”. Is er nu wel of geen “gender divide”?
De onderzoeken die worden geciteerd in de Volkskrant richten zich op de leeftijdsgroep van 18-30 jaar. Mensen tussen de 18 en 30 jaar zijn jong, maar we missen een belangrijke groep, namelijk adolescenten in de leeftijdscategorie 12-18 die behoren tot de zogenaamde generatie Z (Gen Z), de generatie waar de Volkskrant expliciet naar verwijst. Bovendien zijn de conclusies van het Volkskrant-artikel voornamelijk gebaseerd op stemgedrag. Maar stemgedrag is slechts één indicator van de denkbeelden van de kiezer.
Wij, Nikki Dekker, Han van der Maas, Bert Bakker, Remmert Daas en Anke Munniksma, hebben een onderzoek uitgevoerd naar de politieke opvattingen van jongeren. In december 2023 en januari 2024 hebben 400 middelbare scholieren in de leeftijdscategorie 12-18 van één middelbare school een vragenlijst ingevuld. Deze enquête vroeg jongeren naar hun standpunten over verschillende algemene en jeugd-gerelateerde politieke kwesties. Hoewel dit slechts een pilotstudie betreft, en de datasets die worden besproken in het Volkskrant-artikel zowel omvangrijker als representatiever zijn, werpt deze pilotdata een licht op een mogelijke grotere trend onder de Nederlandse jongeren in de leeftijdscategorie 12-18 (en daarmee Gen Z).
Bijna alle thema’s die aan bod komen in de vragenlijst vertonen statistisch significante verschillen tussen jongens en meisjes: jongens blijken op alle onderwerpen waar we een significant verschil zien conservatiever te zijn dan meisjes (Figuur 1). De drie onderwerpen met de meest opvallende verschillen zijn gendernormen (waarbij mannen als betere leiders worden beschouwd dan vrouwen), genderidentiteit (waarbij gender als aangeboren wordt beschouwd) en het al dan niet vieren van Paarse Vrijdag. Op een schaal van 1 tot 7, waarbij lagere scores staan voor sterk progressieve opvattingen en hogere scores voor sterk conservatieve opvattingen, scoren jongens op deze onderwerpen respectievelijk 2.7 punten (d = 1,67), 1.7 punten (d = 0,89) en 1.2 punten (d = 0,66) conservatiever dan meisjes. Dit zijn grote verschillen in de sociale wetenschappen.
Achter deze gemiddelde verschillen schuilt meer. We bekijken twee vragen in meer detail. In Figuur 2a geven we de antwoorden van jongens (links) en meisjes (rechts) weer op de vraag “of je een jongen of meisje bent, staat vast vanaf je geboorte” op een schaal van 1 (helemaal mee oneens) tot 7 (helemaal mee eens). De scoreverdeling toont een opvallende polarisatie op het thema van genderidentiteit bij meisjes in vergelijking met jongens. Onder meisjes is er een aanzienlijke groep die sterk progressief denkt (scores van 1, 2 of 3) maar ook een substantiële groep die juist conservatief denkt (scores van 5, 6 of 7). Bij jongens is deze tweedeling echter niet zo uitgesproken. Daar overheerst een sterk conservatieve neiging bij de meerderheid (scores van 5, 6 of 7). Een andere nuance zien we op het thema van de stemleeftijd (zie Figuur 2b). Hoewel de gemiddelden niet verschillen, blijkt uit de scoreverdeling van zowel jongens als meisjes een zekere mate van polarisatie.
Deze data zijn zeer recent en zijn een momentopname van één grote en diverse middelbare school in Noord-Holland. Of deze resultaten te generaliseren zijn naar alle Nederlandse jongeren tussen de 12 en 18 jaar is de vraag. Maar de trend in deze data is onmiskenbaar: er zijn duidelijke verschillen tussen jongens en meisjes in hun opvattingen over politiek.
Deze dataverzameling is onderdeel van een groter project naar de ontwikkeling van de politieke opvattingen van jongeren. Wij zijn nog op zoek naar middelbare scholen die willen meewerken aan vervolgonderzoek. Dus, heeft u vragen, of wil uw school meedoen, neem dan contact op met projectleider Nikki Dekker: n.p.dekker@uva.nl.
