• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

De kiezer bestaat niet

door Eelco Harteveld 07/02/2014 0 Reacties

Het tijdschrift The Economist wijdde er een themanummer aan: anti-Europese partijen lijken bij de Europese verkiezingen in mei meer zetels te gaan halen dan ooit tevoren. Ze verdubbelen waarschijnlijk hun aanhang. Het tijdschrift spreekt dan ook van een “golf van anti-Europees populisme”. Wat in heel Europa geldt zien we ook in Nederland: de PVV zal vermoedelijk de meeste stemmen halen. Dat is nooit eerder gebeurd. Tijdgeestduiders hebben dan ook hun oordeel klaar: de Nederlander wil minder Europa. Verkiezingen zijn immers een periodieke thermometer van de volksgeest. Als de uitslagen straks binnen zijn en er grote winst is voor de PVV (en de SP) zal er ongetwijfeld worden geconcludeerd dat de Nederlander zich achter de dijken terugtrekt.

Helaas, de uitslag zal ons niet zoveel leren over ‘de Nederlander’. Om met koningin Máxima te spreken: die bestaat namelijk niet.

 

Allergie

Mijn punt is simpel: welke keuzes een groep individuele kiezers maken zegt niet zoveel over alle kiezers, zelfs niet als je ze optelt. Laten we eens kijken naar een interessant geval: Duitsland. Het is onderhand een idée reçu dat Duitsers “gezien hun geschiedenis” allergisch zouden zijn geworden voor xenofobie en populisme en dat radicaal-rechtse en anti-Europa-partijen daarom bij onze oosterburen maar geen voet aan de grond krijgen.

De afgelopen Bondsdagverkiezingen vormden hiervoor het zoveelste bewijs: de anti-Europese partij Alternative für Deutschland haalde de kiesdrempel niet. Op de verkiezingsavond in de Melkweg waren de verzamelde nationale duiders het snel eens: wat een bedachtzame (en ‘heerlijk saaie’) kiezer is de Duitser toch! Die trapt niet in simplistische anti-Europese oplossingen en laat zich niet overhalen om direct met het vingertje naar de islam, Polen of de elite te wijzen. Impliciet werd bedoeld: in tegenstelling tot de Nederlander, die de weg behoorlijk kwijt is.

 

Tijdgeestduiders

Dat zou zo kunnen zijn. Echter, het uitblijven van – bijvoorbeeld – een succesvolle anti-Europese partij zegt niet één op één iets over het europastandpunt van Duisters. Het zou zo kunnen zijn dat Europa-kritische standpunten wel degelijk breed gedragen worden, maar dat een bestaande rechtse partij een zeer overtuigend verhaal heeft over de economie en een leider die zich op dat vlak bewezen heeft. (Vult u dit voorbeeld zelf maar in met namen en rugnummers.) Als de economie een centraal verkiezingsthema is, kunnen kiezers besluiten te stemmen op een partij met een reputatie op dat gebied. Het uitblijven van succes van eurosceptici zegt in dat geval niet zoveel over de afkeer van ‘de kiezer’ van zulke standpunten, maar meer over de dynamiek van de campagne. De tijdgeestduiders lezen echter liever zoveel mogelijk af aan de thermometer van de verkiezingen – alsof het een glazen bol is.

We kunnen het ook omdraaien. Zelfs als een kwart van alle Duitsers wél op een eurosceptische partij zou stemmen, bevat dat feit op zichzelf nog geen informatie over de andere kiezers, en dus niet over ‘de Duitser’ . In een gepolariseerde situatie zou het zo kunnen zijn dat de andere 75% van de kiezers het gepassioneerd oneens is met deze standpunten. In dat geval is de conclusie gerechtvaardigd dat de meeste Duitsers immuun zijn voor een dergelijke programma, ondanks de grote steun onder een specifiek deel van het electoraat.

Om iets kunnen zeggen over het palet aan meningen van alle Duitsers zullen we het ze moeten vragen. En dan kan er een heel ander beeld ontstaan. Erika van Elsas liet eerder al zien dat de meeste Duitsers eigenlijk helemaal niet zo afwijkend aankijken tegen gevoelige thema’s als immigratie en Europa: ze scoren rond de Europese middenmoot. Niet per se kritischer, maar ook niet per se inherent ‘politiek correct’.

 

De kiezer

Nu terug naar Nederland. Als de achterban van de PVV bij verkiezingen halveert of verdubbelt kun je niet zeggen dat hetzelfde geldt voor de sympathie van de gemiddelde Nederlander voor het gedachtegoed van die partij. Veranderingen op dat samengestelde niveau kun je niet zomaar vertalen naar een verandering in de mening van ‘de Nederlander’.

Sterker nog, onderzoek laat zien dat de verwachte groei van de PVV bij de Europese verkiezingen vooral weerspiegelt dat Nederlanders het onderling meer en meer oneens worden over de EU: zowel voorstanders als tegenstanders van Europa zijn stelliger geworden. Toenemend euroscepsis bij sommigen gaat gepaard met groeiende steun voor verdere integratie bij anderen.

Dat zou je met een beetje goede wil kunnen beschouwen als een teken dat Europa als verkiezingsonderwerp volwassen aan het worden is (hoewel dat nog moet blijken). In ieder geval laat het zien dat de sterke groei van één partij op zichzelf weinig informatie bevat over ‘de kiezer’. Want wat u ook leest na 22 mei: die bestaat net zo min als de Nederlander.

Filed Under: EU en internationaal, Kiezers en publieke opinie

Over de auteur

Eelco Harteveld
Eelco Harteveld is universitair docent aan de afdeling Politicologie van de Universiteit van Amsterdam. Zijn onderzoek richt zich op politiek gedrag en in het bijzonder polarisatie en populisme.
Website: http://www.eelcoharteveld.nl
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

De verkiezingswijze van de Eerste Kamer is het probleem niet

De filterbubbel doorgeprikt: het negatieve effect van gepersonaliseerde media valt mee

Verschillen Eerste en Tweede Kamer steeds meer van elkaar qua politieke samenstelling?

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Aflevering 94 – De ‘Heilige Alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechts, met Sander Rietveld

Mijn gast van vandaag is Sander Rietveld, politicoloog en onderzoeksjournalist bij Zembla. Sander … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in