De kwade invloed van Facebook op de Amerikaanse verkiezingen: broodnodige nuance

Alexander Klöpping en Wouter van Noort mochten bij De Wereld Draait Door duiding geven aan Facebook’s rol bij de Amerikaanse verkiezingen. Er werd een dystopisch beeld geschetst van de kwade invloed die Facebook zou hebben gehad op deze verkiezingen. Facebook zou de verkiezingen in het voordeel van Donald Trump hebben beïnvloed. In de uitzending leek het alsof álle Amerikanen ál hun nieuws sléchts van Facebook halen, dat Facebook bewust onware verhalen op haar website zet, en dat de invloed van Facebook’s algoritme op de verkiezingen desastreus was. Hierbij enige nuance bij deze claims.

Nuances

Een meerderheid van de Facebookgebruikers haalt nieuws van Facebook – ongeveer 66% van de Amerikanen blijkt uit gegevens van het Pew Research Center. Dit is zeker niet iedereen, en van deze groep doet maar 18% dit regelmatig. Daarnaast is het zeker niet waar dat dit de enige bron van nieuws is voor Amerikanen. Naast Facebook, en de vele andere wegen om op Internet nieuws te vergaren, leest 51% van de Amerikanen nog steeds een papieren krant.

Niet alle Amerikanen maken gebruik van Facebook. Een veelgemaakte fout die journalisten, beleidsmakers, maar ook wetenschappers soms maken is de assumptie dat de invloed van het Internet, waaronder Facebook, op iedereen van toepassing is. Het zijn echter vooral jongere mensen, hoger geschoolden, en vrouwen die vaker lid zijn én meer gebruik maken van Facebook en sociale media in het algemeen. De invloed van Facebook op de Amerikaanse verkiezingen is dus potentieel maar op een selectieve groep mensen van toepassing.

Echo chambers

Wel werden er rake claims gemaakt over Facebook als “echo chamber”. Het is inderdaad een ruimte waarin eigen meningen of bubbels worden versterkt. En Facebook doet dit waarschijnlijk om haar gebruikers zo lang mogelijk op de website te houden om zodoende meer reclames te verkopen. Het is echter in eerste instantie het gedrag van de gebruikers zelf die dit heeft veroorzaakt. Als iemand vaker linkse media “liket” op Facebook, dan krijgt hij/zij vaker linkse media op zijn/haar feed. In principe is dit een kopie van hoe mensen zich “offline” gedragen; mensen omringen zich met vrienden die op hen lijken, lezen de krant met de politieke oriëntatie die hen meer aanstaat, en worden lid van een partij die hen goeddunkt. Naar mijn mening is er dus niet zoveel verschil tussen de “online” en de “offline” wereld als het gaat om dergelijke processen.

Het beeld dat geschetst werd in De Wereld Draait Door moet dus genuanceerd worden. Men haalt nieuws uit meerdere bronnen dan alleen van Facebook. Facebooks politieke invloed is potentieel van toepassing op een selectieve groep gebruikers. Nieuwsbronnen online kunnen wel bewust homogeen gekozen zijn, maar deze processen online verschillen in essentie niet van veel dynamiek die ook offline te vinden is. Hoewel experimenteel is vastgesteld dat je Facebookvrienden je kunnen beïnvloeden om op een “I voted” knop te drukken op Facebook, lijkt het mij vergezocht dat de daadwerkelijke uitkomst van de verkiezingen beïnvloed heeft. Ik denk niet dat Donald Trump significant meer voordeel van de Facebook algoritmes en/of nepnieuws zou hebben gehad dan Hillary Clinton – beide kampen zullen er ongetwijfeld alles aan hebben gedaan om het andere kamp online te dwarsbomen.