• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

De nee-stem van april was geen stem voor Rusland

door Tom van der Meer 17/11/2016 2 Reacties

In de campagne voor het referendum over het Associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne werden voorstanders snel verweten Oekraïne ten onrechte te vertrouwen, terwijl tegenstanders op hun beurt werd verweten een stem voor Rusland uit te brengen. De initiatiefnemers van het referendum – het Burgercomité EU – wilde vooral het volk mobiliseren tegen de EU. En weer anderen suggereerden dat het stemgedrag tijdens het referendum vooral een teken was impopulariteit van de zittende regering.

Maar klopt dat wel?

Deze week verschijnt het Nationaal Referendum Onderzoek. Dat onderzoek werd gehouden onder een doorsnede van kiezers binnen het hoogstaande LISS-panel. Een groot deel van de respondenten werd drie keer ondervraagd, twee keer voor en een keer na het referendum. Eén van de vragenblokken ging over het vertrouwen in Oekraïne, Rusland, de EU, en de Nederlandse regering en parlement.

 

Bar weinig vertrouwen in Rusland en Oekraïne

Het vertrouwen in Rusland en Oekraïne waren ontzettend laag. Zowel Oekraïne als Rusland worden nauwelijks vertrouwd. Op een schaal van 0 (helemaal geen vertrouwen) tot 10 (volledig vertrouwen) scoren Oekraïne en Rusland bijzonder schamele gemiddelde scores tussen een 2 en een 3. Na het referendum geeft slechts 1% van de respondenten Rusland een score van 7 of hoger, en maar liefst 87% een score van een 4 of lager. Het vertrouwen in Oekraïne is nauwelijks beter. 79% geeft Oekraïne een score van 4 of lager, en 1% een score van 7 of hoger. Het vertrouwen in de Europese Unie, en vooral de Nederlandse regering en parlement liggen aanzienlijk hoger.

figuur3

 

 

Nauwelijks invloed op de opkomst

Het vertrouwen in de vijf politieke actoren heeft nauwelijks invloed gehad op het besluit van Nederlanders om een stem uit te brengen tijdens het referendum van woensdag 6 april. De gezamenlijke verklaringskracht van de vijf vertrouwensmaten is minder dan 3%.

 

Sterk verband tussen vertrouwen en stemkeus

Onder de kiezers die daadwerkelijk een stem hebben uitgebracht zien we dat hun vertrouwen wel degelijk verband houdt met hun stemkeus. Die samenhang is zelfs fors te noemen: gezamenlijk verklaren ze 45% van de stemkeuze tijdens het referendum.

Het onderstaande figuur toont de geïsoleerde effecten van de vijf vormen van vertrouwen op het stemgedrag. De weergegeven percentages zijn ten opzichte van  de gemiddelde uitslag, berekend als vanuit het model geëxtrapoleerde, voorspelde gemiddelden. (Nog technischer: er wordt voor wederzijdse invloeden gecontroleerd in een multivariaat model).

We zien dan dat het stemgedrag vooral sterk samenhangt met het vertrouwen in Oekraïne. Onder de kiezers die Oekraïne het meest wantrouwden, was het percentage ja-stemmers het laagst. Onder de relatief kleine groep kiezers met een diffuse, ambivalente of gematigde opvatting over Oekraïne (score 4 tot 6) stemde een meerderheid van kiezers voor het Associatieverdrag. Kiezers met vertrouwen in Oekraïne waren er nauwelijks. Een ja-stem is daarom geen uiting van vertrouwen in Oekraïne, maar hoogstens van ambivalentie.

De tweede factor van belang is het vertrouwen in Rusland. Kiezers die Rusland het sterkst wantrouwden, stemden het vaakst voor het Associatieverdrag. Dat betekent nadrukkelijk niet dat een nee-stem moet worden begrepen als een stem voor Rusland. De samenhang tussen het vertrouwen in Rusland en de nee-stem betekent vooral dat kiezers die nee stemden bij het referendum minder geneigd waren om Rusland stevig te wantrouwen. Een gematigder of ambivalenter beeld over Rusland lijkt evenwel een vruchtbare voedingsbodem voor een nee-stem.

Tot slot speelden het vertrouwen in de EU en de regering een aanzienlijk kleinere rol. Kiezers met een hoog vertrouwen in de EU en de Nederlandse regering waren eerder geneigd ja te stemmen. Deze verbanden zijn echter dusdanig zwakker dan de vorige twee, dat het te ver gaat om de nee-stem primair te begrijpen als een uiting van wantrouwen tegen de EU of de Nederlandse regering.

 

figuur6

 

Noch Poetin-fanboys noch Oekraïne-apologeten

De Nederlandse kiezer bij het referendum van april kunnen we absoluut niet opdelen in een ja-kamp vol Oekraïne-apologeten en een nee-kamp vol Poetin-fanboys. Het vertrouwen in beide landen was gewoon extreem laag. Kiezers met een hoog vertrouwen in een van beide landen waren er simpelweg nauwelijks. Eerder het omgekeerde is waar. Hoe extremer de afkeer van Oekraïne, hoe groter de kans op een nee-stem. En hoe extremer de afkeer van Rusland, hoe groter de kans op een ja. Alleen een ambivalente houding schiep ruimte voor een ander stemgedrag.

Wat de werkelijke motivatie achter de ja- en de nee-stem dan was, kunt u morgen lezen. Dan verschijnt het hele rapport van het Nationaal Referendum Onderzoek.

 

Afbeelding: Detail Referendumbord Utrecht door Brbbl (license).

Filed Under: EU en internationaal, Kiezers en publieke opinie Tagged With: geenpeil, kiezers, nationaal referendum onderzoek, Oekraïne, oekraïne-referendum, Oekraïnereferendum, referendum, Rusland, vertrouwen

Over de auteur

Tom van der Meer
Tom van der Meer (1980) is Hoogleraar Politicologie, in het bijzonder Legitimiteit, Ongelijkheid en Burgerschap, aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werkte hij bij het Sociaal en Cultureel Planbureau en aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is sinds 2015 co-Directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) en Lokaal Kiezersonderzoek (LKO). Hij doet voornamelijk onderzoek naar Politiek vertrouwen, Kiesgedrag (electorale volatiliteit), Politieke socialisatie, en Sociaal kapitaal (burgerparticipatie, etnische diversiteit).
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. George Knight says

    17/11/2016 at 14:26

    Het is een logische conclusie dat Nederlanders weinig tot geen vertrouwen hebben in Oekraïne of de Russische Federatie. Volgens de jaarlijkse index van Transparency International immers de twee meest corrupte landen van Europa.

    Dat het vertrouwen in de Russische Federatie nog lager is dan in Oekraïne lijkt niet met de uitslag van het referendum te sporen.

    NB: De eindredactie had de frasering ‘de Oekraïne’ moeten vermijden. Toch niet voor het eerst dat hier kritiek op is. Het is een politiek gekleurde formulering die voor Oekraïeners onaanvaardbaar is omdat het aansluit bij de beeldvorming dat Oekraïne geen autonome staat is, maar niet meer dan een streeknaam. Precies dar gaat de huidige Russisch-Oekraïense oorlog die sinds 2014 woedt.

    Log in om te reageren
    • Tom van der Meer says

      17/11/2016 at 14:29

      Dat ‘nee’ won spoort prima met het lagere vertrouwen in Rusland. De vertrouwensmaten zeggen immers niets over de saillantie van het vertrouwen in elk voor de uitslag (zie daarvoor het tweede figuur).
      Bedankt voor de opmerking over ‘de’ Oekraïne. Dat is aangepast.

      Log in om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Aflevering 70 – Het werk van een klinisch viroloog in tijden van Covid-19, met Katja Wolthers

Kan je met geld de uitkomst van een referendum kopen?

Eerlijke verkiezingen en de Nederlandse poststem

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: de radicaal-rechtse ruimte

Over anderhalve week stemmen we voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Waar zullen we – … [Lees verder...]

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in