De Peilingwijzer loopt achter de feiten aan

De Peilingwijzer is een samenvatting van vijf peilingen. Zoals NOS-hoofdredacteur Marcel Gelauff onlangs benadrukte, zal de Peilingwijzer daardoor nooit de primeur hebben. De Peilingwijzer is conservatief.

Vorige week vergeleek Maurice de Hond de Peilingwijzer met zijn eigen peilingen. Zijn conclusie: de trends zijn vrijwel hetzelfde, maar de Peilingwijzer loopt achter. Bovendien zou de Peilingwijzer veranderingen in de steun voor de PVV onderschatten. Dat beeld klopt niet.

Niet structureel

Als een partij het beter of slechter gaat doen onder het electoraat zal de Peilingwijzer dat pas echt oppikken als meerdere peilingen dat laten zien. Als we kijken naar de peilingen en de Peilingwijzer voor de PVV zien we echter dat de Peilingwijzer niet structureel achterloopt op de peilingen, laat staan 2,5 week, zoals De Hond suggereerde. Visueel is dat goed te zien in onderstaande figuur.

In tabel 1 breng ik dit cijfermatig in kaart. Voor elk peilingbureau vergelijk ik de peiling die het dichtste bij 1 november zit (de start van de recente PVV-stijging) met hun meest recente peiling. De tabel laat zien hoeveel de PVV in die periode is gestegen in de betreffende peiling en hoeveel de partij in die periode in de Peilingwijzer steeg. Voor sommige bureaus was de stijging in de Peilingwijzer groter dan in de peiling (De Stemming, Ipsos), voor de peiling van Peil geldt dat het verschil met de Peilingwijzer beperkt is en voor TNS NIPO (Kantar Public) en I&O Research geldt dat deze bureaus een grotere stijging voor de PVV lieten zien dan de Peilingwijzer.

De Peilingwijzer valt, zoals in de figuur is te zien, dus redelijk in het midden van de peilingen, waarbij grote stijgingen (of dalingen) over een korte termijn, zoals bij I&O en TNS, worden afgezwakt. Dat is volledig in lijn met het idee achter de Peilingwijzer.

Publicatieritme

Wat De Hond overigens door elkaar haalt is de inherente vertraging in de Peilingwijzer en het publicatieritme. Het is een bewuste keuze om de Peilingwijzer buiten verkiezingstijd (slechts) eenmaal per maand te publiceren bij de NOS. Buiten verkiezingstijd is er immers geen reden om peilingen frequent het nieuws te laten beheersen. Eén van de doelstellingen van de Peilingwijzer is nu juist om te focussen op de trends. Dan past het niet om buiten verkiezingstijd elke kleine verandering in de peilingen voortdurend bij te werken.

Gedurende verkiezingstijd gaan we het anders doen. Je kunt je dan immers voorstellen dat iemand graag steeds over de meest recente cijfers wil beschikken. Daarom zal ik vanaf eind januari de Peilingwijzer steeds bijwerken als er een nieuwe peiling verschijnt. De NOS zal daar natuurlijk niet steeds een nieuwsbericht over maken, want meestal zal één nieuwe peiling geen noemenswaardige verschuiving in de Peilingwijzer opleveren. Maar de nieuwste stand van zaken, inclusief alle verschenen peilingen, is dan wel steeds beschikbaar voor wie het wil weten.

Niet identiek

Het is niet zo dat de cijfers van Peil en de Peilingwijzer vrijwel identiek zijn. Allereerst zijn er structurele verschillen tussen peilers: zo schat De Hond de PVV altijd hoger in dan zijn collega-peilers. Wie dus alleen naar De Honds peilingen kijkt en de rest negeert, schat de PVV hoger in dan de gemiddelde peiler. De Peilingwijzer draagt eraan bij om die verschillen inzichtelijk te maken, onder andere door een soort gemiddelde van de vijf peilingbureaus te berekenen.

De trends die de verschillende peilers laten zien zijn vaak wel ongeveer hetzelfde. Dat mag je ook hopen; ze proberen immers alle vijf hetzelfde te meten. Het zou toch wat zijn als naast onenigheid over het niveau van steun voor een partij er ook nog eens enorme verschillen zouden zijn in de trends die de peilers laten zien.

Maar soms laat één peiler een trend zien die in de andere peilingen niet of nauwelijks waarneembaar is. Neem de steun voor het CDA. Tussen pakweg januari 2014 en januari 2015 liet Peil.nl van De Hond (de rode punten) een stevige stijging van de steun voor de christen-democraten zien. Andere bureaus gaven het CDA in die periode niet of nauwelijks extra zetels.

Nu zal De Hond wellicht tegenwerpen dat zijn peiling beter is dan die van andere bureaus. En zo zullen andere bureaus hun peiling de beste vinden. Daar heb je als kiezer dus niet zoveel aan. Als je er heilig van overtuigd bent dat één bureau goed zit en de rest fout, kijk dan naar alleen hun peilingen. Zo niet, bekijk dan alle peilingen en haal daar de trend uit. Daar kan de Peilingwijzer bij helpen. Mét de mitsen, maren en onzekerheden die bij peilingen horen. Dan loop je inderdaad achter de feiten aan.