• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

De politieke macht van media

door Rens Vliegenthart 19/09/2013 7 Reacties

De vraag welke invloed journalisten op de politiek hebben heeft de afgelopen weken weer op de nodige belangstelling kunnen rekenen. Zo verscheen twee weken geleden een rapport van de Nieuwsmonitor over het gebruik van media in Kamervragen en de aandacht die er voor die vragen is in mediaberichtgeving. Vorige week verscheen het boek Wij begrijpen elkaar uitstekend van NRC-journalist Pieter van Os dat stilstaat bij de ‘wurggreep’ tussen pers en politiek. De conclusies van de Nieuwsmonitor en van Van Os zijn grotendeels tegengesteld. De Nieuwsmonitor heeft veel aandacht voor het feit dat Kamerleden veelvuldig gebruik maken van media als bron en Kamervragen slechts in beperkte mate in de krant en op tv terug zijn te vinden. Van Os heeft niet zoveel op met dit type (semi-)wetenschappelijk onderzoek (en spreekt over de medewerkers van Nieuwsmonitor zelfs wat laatdunkend als ‘turffetisjisten’). Zijn ervaring is dat politici lang niet zo machteloos zijn als men misschien op basis van rapporten als die van de Nieuwsmonitor zou kunnen veronderstellen.

 

Media als bron

Het onderzoeken van media-invloed is niet zo eenvoudig. Betekent het veelvuldig gebruiken van mediabronnen in Kamervragen een sterke invloed van die bronnen? Niet persé – maar het zegt natuurlijk wel iets. Het kan natuurlijk best zo zijn dat politici in het nieuws vooral op zoek zijn naar aanleidingen om een bepaalde vraag die ze toch al hadden te kunnen stellen. Of dat ze reageren op berichtgeving waarin andere politici zeer prominent figureren, waarbij de rol van de media er één is van doorgeefluik, maar wel een selectieve. Dat laatste blijkt inderdaad het geval te zijn. In een recente studie vinden Peter Van Aelst en ik dat in bijna 60 procent van de berichtgeving waarnaar in mondelinge vragen (gesteld in 1997 en 2009) werd verwezen politici en overheidsactoren de belangrijkste bron waren. Opvallend is wel dat dit aandeel een stuk lager was in 2009 dan in 1997 en dat het aantal berichten dat de journalist zelf als belangrijkste bron heeft, toeneemt.

 

Politieke agenda-setting

Een andere veelvuldig gebruikte manier om de invloed van media vast te stellen is te kijken naar politieke agenda-setting. Het basisidee is simpel: als media meer over een bepaald onderwerp berichten, dan zullen politici ook meer over dit onderwerp debatteren, wetten over dit onderwerp maken, enzovoorts. Ook hier zijn een hoop nuances aan te brengen: zo laten oppositiepartijen zich sterker leiden door media dan coalitiepartijen, en is de invloed op Kamervragen groter dan op daadwerkelijke wetgeving. Toch laten studies binnen en buiten Nederland keer op keer zien dat dit agenda-setting effect aanwezig is. Media bepalen dus voor een deel waar Tweede Kamerleden mee bezig zijn.

De invloed van media wordt ook bevestigd door surveys onder journalisten en politici. Een flink deel van de Kamerleden (en in mindere mate journalisten) geeft aan dat de politieke macht van media behoorlijk groot is.

Politici zijn zeker niet machteloos – er zijn nog maar weinig wetenschappers die het idee van een ‘almachtige’ media aanhangen. Onderzoek, uitgevoerd met verschillende methoden, laat wel zien dat media een verschil kunnen maken: als directe informatiebron, door aan te geven welke onderwerpen belangrijk zijn, en in de alledaagse ervaring van politici.

Categorie: Media, Politicologie en Methodologie, Politieke partijen Tags: agenda-setting, Kamervragen, mediamacht, tweede kamer

Over de auteur

Rens Vliegenthart
Rens Vliegenthart (1980) is hoogleraar en leerstoelhouder Strategische Communicatie aan de WUR. In zijn onderzoek houdt hij zich bezig met de interactie tussen media en politiek en de effecten van mediaberichtgeving op kiezers.
Website: https://www.wur.nl/nl/personen/rens-prof.dr.-r-rens-vliegenthart.htm
  • Sociale media links 

Lees Interacties

Reacties

  1. Chris Aalberts zegt

    19/09/2013 om 10:10

    Hier mist het idee dat politici ook een eigen wil hebben. Natuurlijk zijn zij niet machteloos. Zij bepalen zelf met welke onderwerpen ze bezig zijn en waar ze vragen over stellen. Voor de meeste backbenchers is de kans dat ze met Kamervragen in de media komen nihil. Ze komen nooit in het nieuws. Ze kunnen dus hun eigen interesses prima volgen bij onderwerpskeuze, Kamervragen e.d.

    De vraag die nooit beantwoord wordt is waar ‘de bron’ van de berichtgeving echt ligt: bij een Kamerlid met een idee, die daar langzaam aandacht voor weet te genereren van zowel media als collega’s, van een journalist of van burgers. Wie heeft bv. de participatiesamenleving echt bedacht? Waar komt die term vandaan? Is dat een media-constructie? Het lijkt me toch sterk.

    De overeenstemming die door ‘statistiekfetisjisten’ wordt gemeten tussen media-inhoud en politieke activiteiten van politici kan er natuurlijk ook gewoon op wijzen dat de interesses simpelweg door traditie en gewoonte parallel lopen. Dat is ook wat je makkelijk uit Van Os’ boek kunt halen.

    Login om te reageren
  2. Rens zegt

    19/09/2013 om 12:31

    Ha Chris,

    Ik snap je punt, maar ik probeer aan te geven dat de politicus dan misschien geen passief object is, maar wel op een bepaalde, systematische manier wordt beïnvloed.
    In het onderzoek met Peter Van Aelst dat ik hierboven noem proberen we te achterhalen waar de bron van berichtgeving ‘echt’ ligt – misschien kan dat veel preciezer en is het soms niet achterhaalbaar, maar het is een begin.
    Tenslotte zijn statistiekfetisjisten heel goed in het uitzoeken van gevolgtijdelijkheid en zijn de bevindingen die ik over agenda-setting noem gebaseerd op tijdreeksonderzoek, wat een ruime stap verder gaat dan ‘overeenstelmming’.

    Login om te reageren
  3. Pieter van os zegt

    19/09/2013 om 14:15

    Journalisten zijn waanzinnig machtig , daar heb ik een volledig hoofdstuk aan gewijd in mijn boek ‘De macht’. Ze bepalen voor een bijzonder groot deel ook de politieke agenda. Tegelijk zijn politici niet machteloos, zeker niet als ze de media(logica) enigszins doorgronden. Zo weet een politicus die aandacht wil voor een bepaald beleidsterrein dat hij die aandacht direct zal krijgen als hij er een conflict over begint, het liefst met een partijgenoot. Enzovoorts. De nieuwsmonitor is iets anders. Ik geloof niet in hun methoden, hersenloos turven. Weggegooid belastinggeld, om het eens populistisch te zeggen 🙂

    Login om te reageren
  4. Gijs Schumacher zegt

    19/09/2013 om 17:42

    Als ik ook even populair mag doen: op de politieke agenda staan momenteel alleen maar onprettige bezuinigingen. Als journalisten zo machtig zijn, zouden jullie alstjeblieft er een wat vrolijkere agenda van kunnen maken?

    Met andere woorden, ik mis het argument dat politici en media ook geleid worden door allerlei externe gebeurtenissen (zoals de economie of een oorlog of een ramp). De media bericht hier onmiddelijk over, een politicus moet verschillende belangen afwegen en een actieplan zal dus altijd later volgen dan de mediaberichtgeving. In een time-series model volgt de politiek dan altijd de media. Maar hoe bewijst dat de agenda-setting macht van de media? Het is een correlatie, maar directe beinvloeding wordt (en kan) je niet testen.

    Login om te reageren
  5. Rens zegt

    19/09/2013 om 18:18

    Behalve, Gijs, dat je kunt controleren voor die externe gebeurtenissen. In veel studies gebeurt dat ook (maar niet altijd).

    Login om te reageren
  6. Pieter van os zegt

    19/09/2013 om 19:55

    Maar gijs heeft wel een goed punt , al is deze bijdrage wellicht overbodig

    Login om te reageren
  7. Simon Trommel zegt

    20/09/2013 om 11:07

    Ik geloof wel in de macht va de journalistiek om issues en mensen te maken en te breken en dus in agenda setting. Maar journalisten baseren zich vaak op bronnen dus zou het onderzoek zich niet daarop moeten focussen?
    Verder: taant de macht van journalisten door twitter en andere kanalen die sociale (on)vrede geleiden?

    Login om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet ingelogd zijn op om een reactie te plaatsen.

Primaire Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Luisteren politici naar burgerparticipatie?

Hebben media schuld aan de economische crisis?

Plaatjes van de electoraatjes: de Partij voor de Dieren

Podcast

Episode 132 – The 2025 German elections, with Tarik Abou-Chadi

We are joined by Tarik Abou-Chadi (Oxford) to discuss the dystopian reality of the 2025 German … [Lees verder...]

Aflevering 131 – Het regionale kiesstelsel van Pieter Omtzigt, met Henk van der Kolk en Simon Otjes

De Stuk Rood Vlees podcast is terug, en wel met een gortdroge aflevering over kiesstelsels! In het … [Lees verder...]

Episode 130 – Countdown to Extinction (UK edition), with Rob Ford

It's time for our UK election preview with our old pal Rob Ford (University of Manchester). Are the … [Lees verder...]

Populisme

Wie is er bang van ‘het volk’? Politiek elitisme in vier Europese landen

Het succes van populisme leidde de afgelopen jaren tot een omvangrijke literatuur rond de vraag wie … [Lees verder...]

Aflevering 127 – Waardenloze politiek (en een stukje formatie), met Tom van der Meer

Tom van der Meer (UvA) schuift aan om te vertellen over zijn nieuwste boek 'Waardenloze politiek: … [Lees verder...]

Plaatjes van de electoraatjes 2023: de PVV

Op 22 november zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. In deze serie gaan wij aan de hand van een … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2025 StukRoodVlees

Copyright © 2025 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in