Dit stuk verscheen gisteren in kortere vorm in NRC Handelsblad.
Morgen beginnen de Europese verkiezingen. Over een periode van vier dagen houden alle 28 EU-lidstaten nationale verkiezingen voor het Europees Parlement (EP). De verkiezingsmarathon begint in Nederland en het Verenigd Koninkrijk, al zou je dat wat betreft ons land niet zeggen.
Waar in het Verenigd Koninkrijk reeds maanden over ‘Europa’ en de mogelijke gevolgen van een referendum over een “Brexit” wordt gedebatteerd, is het in Nederland vooral stil en heeft niemand de ‘Nexit’ van Geert Wilders serieus genomen. Waar premier Cameron krampachtig een balans tracht te vinden tussen zacht en hard Euroscepticisme, om zo de uitdaging van de United Kingdom Independence Party (UKIP) tegen te gaan, hoopt premier Rutte de PVV de wind uit te zeilen te halen door simpelweg niet over Europa te praten.
Tweederangsverkiezingen
Ook in 2014 zullen de Europese verkiezingen weer ‘second order elections’ zijn, tweederangs verkiezingen die op basis van nationale thema’s worden bevochten. Dit ondanks het feit dat de Europese Unie (EU) belangrijker is dan ooit, en door de economische crisis en de EU-reactie daarop, eindelijk zichtbaar en voelbaar geworden is voor de Europese burger. Ook de Nederlandse burger is hardhandig met de realiteit van de EU in aanraking gekomen en is, vooralsnog, niet blij daarmee. De steun voor de EU heeft een laagterecord bereikt; Euroscepticisme wordt niet alleen steeds wijdverspreider maar ook steeds radicaler. Volgens een recente Europese peiling wil 21 procent van de bevolking dat Nederland de EU verlaat.
Na maandenlang de internationale trend te hebben gevolgd, waarin de opkomst van uiterst-rechtse partijen centraal stond, weten de Nederlandse media ook niet veel meer van een debat te creëren. Enkele kranten hebben een column op de opiniepagina gewijd aan de twee meest radicale opties, het federale Europe van D66 en GroenLinks versus de Nexit van Wilders en de PVV. Dat beide irrelevant gaan zijn in de komende jaren, en slechts door een minderheid van de Nederlanders (en Europeanen!) worden gesteund, lijkt niemand te deren.
De Vrienden van Wilders
Zowel het hoogtepunt als dieptepunt van de ‘campagne’ is de fascinatie met de zogenaamde “Vrienden van Wilders.” In plaats van de lijsttrekkers van de centrumpartijen aan te spreken op hun (gebrek aan) visie op Europa, geven de media ruim baan aan hen om Wilders aan te vallen op zijn toekomstige ‘vrienden’ in het EP. Het centrum van dit campagneonderdeel is de “De Vrienden van Wilders”-website van de PvdA.
Enerzijds is dit tevens het hoogtepunt van de hele Europese campagne, omdat het zich tenminste enigszins richt op de activiteiten van Nederlandse partijen in het Europees Parlement en omdat het de enige nieuwe website is die speciaal voor deze Europese verkiezingen is gemaakt. De website heeft zelfs een “.eu” en geen “.nl” extensie.
Het is echter vooral een dieptepunt, niet alleen omdat de website en de onderliggende kritiek zich slechts richten op een triviaal detail, maar vooral om zij gevaarlijk en hypocriet is.
Begrijp me goed, het is belangrijk dat kiezers weten wat de consequentie van hun stem is. Hiervoor moet men weten van welke politieke groep in het EP een Nederlandse partij deel uit gaat maken, omdat partijdiscipline in de meeste groepen zeer hoog is. De enige uitzondering is de rechtse, eurosceptische Europa van Vrijheid en Democratie (EFD), waarin de SGP zit en in minder dan de helft van de gevallen alle partijen hetzelfde stemmen. Daarom is het ook van belang om te weten met wie de PVV zal gaan samenwerken; ondanks dat de partijen die deel gaan uitmaken van de Europese Alliantie voor de Vrijheid (EAF) nog niet duidelijk zijn. Vooralsnog weten we alleen zeker dat het Franse Front National (FN), de Italiaanse Lega Nord (LN), de Oostenrijkse Vrijheidspartij (FPÖ) en het Vlaams Belang (VB) met Wilders en de PVV willen samenwerken. De Slowaakse Nationale Partij (SNS) en de Zweden Democraten (SD) lijken geïnteresseerd, maar houden de opties nog open: de EFD is voor hen een alternatief.
De Vrienden van Esther de Lange (CDA)
Maar niet alleen de vrienden van Wilders zijn, in de woorden van Lodewijk Asscher, “griezels.” Wat de denken van de vrienden van Esther de Lange, Europees lijsttrekker van het CDA? Over Silvio Berlusconi kan ik, neem ik aan, zeer kort zijn. Een man die zowat alleen maar wetten voor eigen belang maakt en zogenaamde “bunga bunga”-feesten met minderjarige prostituees houdt. Silvio Berlusconi is de personificatie van het woord “griezel.”
Maar waar Berlusconi relatief marginaal is in de EEP-ED groep, is de Hongaarse premier Viktor Orbán een belangrijke speler: tussen 2002 en 2010 was hij ondervoorzitter van de EPP. Orbán is verantwoordelijk voor de meest vergaande aanval op liberaal-democratische principes in de EU. Maar daar zijn geen snedige journalistieke vragen en nieuwe websites over.
De Vrienden van Paul Tang (PvdA)
Wat dacht u van de Europese vrienden van Paul Tang en de PvdA? De Slowaakse partij Smer (Richting) werkte in een regering samen met de uiterst-rechtse SNS, van de vrienden van Wilders. Partijleider Robert Fico heeft meerdere anti-Roma uitspraken op zijn naam staan.
Of neem de Bulgaarse Socialistische Partij (BSP), wiens leider tevens de president van de Partij van Europese Socialisten (PES) is. De BSP leidt momenteel een minderheidsregering die overeind wordt gehouden door de uiterst-rechtse partijen Ataka (Aanval). Als je dacht dat voormalig FN-leider Jean-Marie Le Pen antisemitisch was, dan moet je eens naar Ataka-leider Volen Siderov luisteren.
De Vrienden van Hans van Baalen (VVD) en Sofie in ’t Veld (D66)
Wat dacht u van de ‘liberale’ vrienden van D66 en de VDD, zoals Ahmed Dogan, jarenlang de leider van de Bulgaarse MRF, die van corruptie en een nep-aanslag op zijn eigen leven wordt verdacht.
De vrienden van Dennis de Jong (SP)
En de linkse vrienden van de SP, waaronder de Stalinistische KKE in Griekenland. Afijn, u begrijpt mijn punt. Het is belangrijk om vragen te stellen over ‘griezelige’ Europese vrienden, maar dan wel voor alle Nederlandse partijen.
Indirecte boodschap
Veel problematischer dan de hypocrisie als gevolg van de selectieve verontwaardiging is de indirecte boodschap van de campagne. De reden om niet op Wilders te stemmen is niet Wilders zelf, maar zijn vrienden. Maar wat is nu helemaal het verschil? Zowel zijn vrienden als Wilders zijn populistisch rechts-radicale partijen, die nationalisme, xenofobie, autoritarisme en populisme prediken.
Van al deze partijen is Wilders zelfs het meest extreem islamofobisch. Of is dat geen reden voor zorg? Is het alleen een probleem als partijen homofoob en antisemitisch zijn?
Alles zal hetzelfde zijn…
Donderdag zijn de Europese verkiezingen in Nederland. Ondanks de Europese slogan “this time is different” (deze keer is anders), zal het ook deze keer weer hetzelfde zijn. Commentatoren zullen hun zorg uitspreken over de lage opkomst en de groei van Eurosceptische partijen. Politici zullen plannen onthullen om ‘de kennis over Europe’ te vergroten. De Europese trein zal doorstommelen zonder visie en legitimiteit. En over vijf jaar zien we elkaar weer. Misschien zal er dan, voor de eerste keer in Nederland, een echt Europese verkiezingscampagne plaatsvinden.
Armen Hakhverdian zegt
Het is een never ending debate, maar in hoeverre moet en kun je onderscheid maken tussen partijen (en hun ideologie) enerzijds en de poppetjes in die partijen anderzijds. Sommige van de bovengenoemde ‘vrienden’ zijn poppetjes, anderen partijen. Is dit onderscheid niet relevant?
En puur uit interesse, hoe zit het met de Groene EP-fractie?
Hans Aplast zegt
Waarom is het gevaarlijk? Dat zie ik niet onderbouwd.
Verder klopt de analyse van de laatste alinea niet. Wilders is niet fout omdat zijn vrienden fout zijn (waarmee foutheid Wilders zou worden gerelativeerd), ik zie het meer zo: mensen zien Wilders als een nationaal fenomeen, dus anti-Wilders-linksmensen stemmen in nationale verkiezingen graag iets links, maar vinden Europa niet zo boeiend. Deze site maakt duidelijk dat Wilders ook in Europa meetelt, omdat hij daar gelijksoortige vrienden heeft. Het uitgangspunt lijkt me juist dat de site aanhaakt op het negatieve beeld dat mensen al van Wilders hebben en daar urgentie voor EU-verkiezingen aan wil ontlenen, ipv (het tegenovergestelde) dat het veronderstelt dat mensen Wilders niet zo erg vinden maar door de profielen van zijn vrienden opeens Wilders fout gaan vinden.
Gijs Schumacher zegt
De Groenen hebben de Nieuw Vlaamse Alliantie…
Guido Klerk zegt
Wat ben ik blij dat er tóch nog onderzoekers/onderzoeksjournalisten zijn die verder kijken dan hun neus lang is. Dit blog had eigenlijk een paar weken geleden in de krant moeten verschijnen.
Erik Wesselius zegt
De suggestie van Cas Mudde dat de SP in het Europees Parlement “bevriend” zou zijn met de Griekse KKE is pertinent onjuist.
De SP maakt in het Europees Parlement deel uit van de gezamenlijke fractie NGL/GUE (Noords Groen Links/ Europees Verenigd Links). De SP is geassocieerd met Noords Groen Links, dat verder bestaat uit de Zweedse Vänsterpartiet, de Deense Folkebevægelsen mod EU en het Ierse Sinn Féin. Dit zijn moderne linkse en groene partijen die zich tegen een federaal Europa verzetten. Ook het Finse Vasemmistoliitto behoort tot het NGL samenwerkingsverband, maar die partij heeft momenteel geen Europarlementariërs.
Binnen de confederale NGL/GUE-groep is geen stemdwang en de afgelopen jaren heeft Dennis de Jong zijn standpunten steeds nauw afgestemd met de SP-kamerfractie.
De grafiek in het artikel van Simon Otjes en Harmen van der Veer laat zien dat het standpunt van de SP sterk afweek van dat van NGL/GUE (zelf meer dan het verschil tussen de standpunten van CU/SGP en die van hun groep).