Déjà vu in Lyon

Vandaag een gastbijdrage van Joost van Spanje, universitair hoofddocent politieke communicatie aan de UvA.

Gisteren stond een partijleider voor de rechter. Wegens controversiële uitspraken over moslims. Aanvankelijk zag het OM af van vervolging; nu eist het vrijspraak. Geert Wilders? Nee, Marine Le Pen. Op dit moment wordt onderzoek gedaan naar de vraag: profiteert Le Pen electoraal van haar proces?

“Sorry, maar voor degenen die het zo graag over de Tweede Wereldoorlog hebben, als het gaat over de bezetting: dit keer zouden we het erover kunnen hebben, want dat is een bezetting.” Met “dat” bedoelde Le Pen, leider van de Franse partij Front national, biddende moslims in de straten van Lyon. De moslims waren uitgeweken naar de straten omdat de moskeeën vol zaten. Le Pen deed de uitspraak in Lyon. Onder luid applaus vervolgde Le Pen: “Het is een bezetting van stukken territorium, in wijken waar de religieuze wet heerst, het is een bezetting. Zeker – er zijn geen tanks, geen soldaten, maar het is toch een bezetting en mensen hebben er last van.” De uitspraak dateert van december 2010. Sindsdien hebben verscheidene organisaties verwoed geprobeerd om Le Pen zich voor de rechter te laten verantwoorden.

Le Pen voor het gerecht

Het Franse OM stelde een vooronderzoek in, maar zag af van vervolging in september 2011. Op instigatie van een anti-racismeorganisatie werd in januari 2012 een onderzoek ingesteld. Le Pen kon echter niet worden vervolgd omdat ze, als lid van het Europees Parlement, strafrechtelijke immuniteit genoot. In juli 2013 stemde het Parlement voor opheffing van haar immuniteit. Gisteren stond ze terecht in Lyon.

Le Pen wordt vervolgd wegens aanzetten tot haat op basis van religieuze overtuiging. Het Openbaar Ministerie eiste gisteren vrijspraak. Niettemin kan Le Pen alsnog worden veroordeeld. Ze riskeert maximaal een jaar gevangenisstraf en een maximale boete van 45.000 euro. Uitspraak is op 15 december. Vrijspraak zou Le Pen waarschijnlijk goed uitkomen bij haar pogingen om haar partij salonfähig te maken.

Heeft vervolgen electorale gevolgen?

In een aantal landen zijn politici vervolgd voor controversiële uitspraken. Vooral met de vervolging van PVV-leider Wilders is de gelijkenis treffend. Claes de Vreese en ik hebben aangetoond dat de beslissing om Wilders te vervolgen hem stemmen heeft opgeleverd en effecten had op tevredenheid met hoe onze democratie werkt. Beide zaken onderzoeken we nu ook bij de zaak-Le Pen, samen met Franse collega’s.

In een breder onderzoek zullen effecten worden onderzocht van juridische maatregelen tegen anti-immigratiepartijen in 21 landen sinds de jaren zestig. Het gaat daarbij om een NWO VIDI-onderzoeksproject. Vijf onderzoekers zullen aan dat project gaan werken en het zal vijf jaar duren. Het project zal van start gaan in januari. Dus na de uitspraak in de zaak-Le Pen, over krap twee maanden.

Gezien de planning lijkt men te rekenen op effecten: die uitspraak is vlak na de regionale verkiezingen.