• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Democratische vernieuwing: Opkomstplicht leidt niet tot betere burgers

door Tom van der Meer 29/10/2013 0 Reacties

De laatste weken wordt weer veel geschreven over de ‘vernieuwing van de democratie’, mede onder invloed van het recente boek van David Van Reybrouck. De representatieve democratie zou een serieuze crisis doormaken (of toch niet?) en onder meer electorale loterijen zouden daarvoor de oplossing zijn (of toch niet?). De opkomst zou dalen, de betrokkenheid van burgers zijn afgenomen.

 

De oude ‘nieuwe oplossing’

De oude ‘nieuwe oplossing’ voor een democratisch tekort was altijd het (her-)invoeren van de opkomstplicht. Het staat buiten kijf dat een opkomstplicht meer mensen naar de stembus trekt, zelfs als die plicht niet werkelijk wordt gehandhaafd.

Maar leidt zo’n opkomstplicht ook tot meer betrokken en actievere burgers?

Nog in 1996 noemde de eminente Nederlandse politicoloog Arend Lijphart in zijn rede als president van de American Political Science Association zo’n positief bij-effect waarschijnlijk : “By compelling people to vote we are likely to arouse in them an intelligent interest and to give them a political knowledge that they do not at present possess.” Door burgers te dwingen te stemmen, zouden ze zich vanzelf gaan verdiepen in de politiek.

 

Of toch niet?

Sindsdien zijn echter meerdere onderzoeken gehouden, zowel via experimenten als via survey-onderzoek. De bevindingen waren ontnuchterend. Een Canadees experiment concludeert dat opkomstplicht (althans: financiële prikkel tot stemmen) niet leidt tot frequentere discussies over de politiek, niet leidt tot frequenter lezen van politiek nieuws, en niet leidt tot meer politieke kennis. Een analyse van kiezersonderzoeken in 20 westerse landen toont dat opkomstplicht niet direct samenhangt met een reeks aan vormen van politieke participatie (contact zoeken met politici, campagne voeren, samenwerken, demonstreren). Althans, er wordt geen bewijs voor gevonden.

Opkomstplicht leidt dus niet tot betere, betrokken burgers met meer kennis van de politiek. Opkomstplicht biedt een oplossing voor een lage opkomst. Niets meer en niets minder.

 

Vanzelfsprekende oplossingen bestaan niet

Wie de democratie wenst te vernieuwen doet er goed aan om de problemen uit de onvolmaakte praktijk niet alleen te vergelijken met de verheven idealen van het alternatief, ongeacht of dat alternatief bestaat uit opkomstplicht, loterijen, of deliberatie. Ook die alternatieven hebben hun onvolkomenheden. Vanzelfsprekende oplossingen bestaan niet. Idealen kloppen niet altijd.

 

Komende donderdag organiseert de Brakke Grond een bijeenkomst over democratische vernieuwing met o.a. David Van Reybrouck en UvA-politicologen Maarten Hajer, Jean Tillie, David Laws en Marcel Maussen.

Filed Under: Kiezers en publieke opinie, Religie, ideologie en ethiek Tagged With: democratische vernieuwing, opkomstplicht, reybrouck, stemplicht

Over de auteur

Tom van der Meer
Tom van der Meer (1980) is Hoogleraar Politicologie, in het bijzonder Legitimiteit, Ongelijkheid en Burgerschap, aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werkte hij bij het Sociaal en Cultureel Planbureau en aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is sinds 2015 co-Directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) en Lokaal Kiezersonderzoek (LKO). Hij doet voornamelijk onderzoek naar Politiek vertrouwen, Kiesgedrag (electorale volatiliteit), Politieke socialisatie, en Sociaal kapitaal (burgerparticipatie, etnische diversiteit).
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Episode 100 – Warlords and State Building in Afghanistan, with Romain Malejacq

Aflevering 51 – Filterbubbels, echokamers en polarisatie, met Judith Möller

“Mensen stemmen op mensen”

Podcast

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Aflevering 103 – Het regeerakkoord van het kabinet Rutte-IV, met Tom Louwerse en Tom van der Meer

Het regeerakkoord van het kabinet Rutte-IV opent met een aantal pagina’s over het functioneren van … [Lees verder...]

Episode 102 – German Election Recap, with Tarik Abou-Chadi

Let’s talk German elections! The SPD narrowly beat the CDU/CSU in their first Merkel-less election … [Lees verder...]

Populisme

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Aflevering 94 – De ‘Heilige Alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechts, met Sander Rietveld

Mijn gast van vandaag is Sander Rietveld, politicoloog en onderzoeksjournalist bij Zembla. Sander … [Lees verder...]

Cas Mudde: “Rutte vormt grotere bedreiging voor de liberale democratie dan uiterst rechts”

Iris Beau Segers, onderzoeker aan het Center for Research on Extremism (C-REX), interviewt Cas … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2022 StukRoodVlees

Copyright © 2022 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in