Bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen boekte DENK ongekend goede resultaten in wijken met een hoge concentratie stemmers met een migratieachtergrond. Bij de komende gemeenteraadsverkiezingen zal daarom met meer dan normale belangstelling gekeken worden naar de resultaten van DENK in steden als Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, waar de partij het politieke landschap op zijn kop kan zetten.
Maar hoewel de afgelopen tijd veel is gezegd en geschreven over DENK, is er nog weinig systematisch onderzoek gedaan naar de partij en haar achterban. Wat voor partij is DENK? Wie stemmen er op DENK? Wat zijn daarbij de belangrijkste beweegreden? Onlangs zijn er twee papers gepresenteerd op basis van grootschalige databestanden – Kieskompas, IPSOS en SCoRe – over het profiel van de DENK-stemmers.[1] Hieronder rapporteren we de belangrijkste resultaten.
Wie is de DENK-stemmer?
DENK geniet zoals verwacht grote populariteit onder stemmers die zichzelf als moslim identificeren. Met name kiezers met een Turkse en iets mindere mate Marokkaanse achtergrond hebben in grote getalen op DENK gestemd. Tabel 1 (IPSOS) laat zien dat DENK onder deze groep kiezers verreweg de populairste partij was tijdens de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen. Allerlei peilingen, zoals Kantar, I&O en de Etnobarometer bevestigen deze patronen.
Tabel 1. Gewogen steun voor DENK bij de Tweede Kamerverkiezingen 2017
Bron: Harteveld et al. 2017
Ondanks de grote populariteit van DENK onder deze twee groepen is het wel belangrijk op te merken dat een meerderheid van de kiezers met een Turkse of Marokkaanse achtergrond niet op DENK heeft gestemd maar op een andere partij. Daar komt nog bij dat de opkomst onder stemgerechtigden van Turkse en Marokkaanse afkomst ver onder het gemiddelde ligt. DENK is dus populair in deze gemeenschappen, maar zeker niet iedere Turkse of Marokkaanse Nederlander stemt DENK .
DENK is met name populair onder jonge kiezers: hierbij speelt de mobilisatie van DENK op sociale media zeker een rol, maar ook dat deze kiezers minder loyaal zijn aan de PvdA. Een ruime meerderheid van de DENK-stemmers gaf bovendien aan in het verleden op de PvdA gestemd te hebben.
Waar woont de DENK stemmer?
Bovenstaand beeld wordt bevestigd door een analyse van stemuitslagen op gemeente- en wijkniveau. Hoe groter de Turkse en Marokkaanse gemeenschap in een gemeente, hoe meer stemmen op DENK. Als we verder inzoomen op buurtniveau (in Amsterdam en Rotterdam) blijkt verder dat de steun voor DENK vooral gevonden kan worden in buurten met een hoog percentage stemgerechtigden met een Turkse afkomst (zie figuur 1). Zelfs als er rekening gehouden wordt met een groot aantal sociaaleconomische en demografische variabelen zien we nog steeds een sterke correlatie tussen het aantal stemmen dat DENK in die buurt krijgt en aantal buurtbewoners van Turkse afkomst (eerste en tweede generatie). In buurten met veel mensen van Marokkaanse afkomst is die correlatie minder sterk. Echter in buurten waar het percentage bewoners met een Marokkaanse relatief hoog is (boven de 10%) zien we wel een sterke stijging van het aantal DENK-stemmers. Men kan verwachten dat in deze buurten met een hoge concentratie aan potentiële stemmers er meer campagneactiviteiten van DENK hebben plaatsgevonden en/of dat de bestaande sociale en religieuze netwerken een mobiliserend effect hebben gehad.
Figuur 1a. Steun voor DENK per grootte groep in buurt (Amsterdamse buurten N=84)
Figuur 1b. Steun voor DENK per grootte groep in buurt (Rotterdamse buurten N=70)
Bron: Harteveld et al. 2017
Wat vindt de DENK-stemmer?
De gemiddelde DENK-stemmer neemt een interessante positie in op de sociaal-culturele dimensie en combineert daarbij elementen die andere bestaande partijen niet vertegenwoordigen.
Politicologen onderscheiden vaak drie verschillende dimensies in het politieke landschap. Ten eerste is er een morele dimensie die gaat over vraagstukken als euthanasie of de emancipatie van homoseksuelen. Op deze onderwerpen zijn DENK-stemmers conservatief: er is bij hen weinig steun voor euthanasie of de emancipatie van homoseksuelen. Ze staan in dit opzicht dichterbij ChristenUnie en SGP dan bij de Partij van de Arbeid.
Ten tweede is er een globaliseringsdimensie, die gaat over vraagstukken als immigratie, integratie, discriminatie en islam. Op deze onderwerpen zijn DENK-stemmers juist over het algemeen progressief: ze zijn sterk gekant tegen islamofobie en zijn voorstanders van immigratie. Hiermee sluiten ze wel aan bij progressieve, ‘kosmopolitische’ partijen als PvdA, D66 en GroenLinks. Het is wel belangrijk om hierbij op te merken dat oppositie tegen discriminatie, bijvoorbeeld tegen etnisch profileren door de politie, voor DENK-stemmers een belangrijker stemmotief is dan wat meer abstracte vragen over globalisering, zoals het toelaten van vluchtelingen.
Ten derde zijn er sociaaleconomische onderwerpen zoals inkomensverdeling. Het is opvallend dat de DENK-stemmers, die voorheen vaak PvdA stemden, op deze onderwerpen geen uitgesproken links profiel hebben. Dit kan erop duiden dat Turkse en Marokkaanse Nederlanders die linkser zijn op deze onderwerpen juist eerder trouw bleven aan de PvdA.
Inhoudelijke overwegingen zijn natuurlijk niet de enige invloed op stemkeuze. Ook hoe kiezers kijken naar de relatie tussen burger en politiek belangrijk is voor hun stemgedrag. Dat geldt ook voor DENK. DENK-kiezers hebben minder vertrouwen in de politiek dan andere kiezers. Ze lijken hiermee op mensen die op populistische partijen als de PVV stemmen.
De DENK-stemmer heeft dus een heel eigen ideologisch profiel: moreel conservatief, maar juist progressief op vraagstukken van immigratie en integratie, cynisch over de politiek, maar niet uitgesproken links.
Waarom DENK?
De resultaten uit beide onderzoeken ondersteunen het idee dat DENK een partij is die opkomt voor de belangen van conservatieve Moslims en dat de wortels van deze partij in het conservatieve deel van de Turks-Nederlandse religieuze gemeenschap liggen. Deze goed georganiseerde gemeenschap zorgt voor mobilisatiepotentieel waarbij een netwerk van moskeeën en andere sociaal-culturele organisaties relatief gemakkelijk een grote groep kiezers op de been brengt. Daarnaast lijkt DENK als geen ander in staat geweest de frustratie onder Turks-Nederlandse en Marokkaans-Nederlandse kiezers over het discriminerende en polariserende politieke klimaat in Nederland aan te spreken. De teleurstelling in de bestaande politieke partijen, en dan met name in de PvdA, heeft zich in de afgelopen jaren ontwikkeld in een hoge mate van politiek cynisme.
Dat lijkt een goede voedingsbodem te zijn voor het succes van DENK. De partij vult een gat in het bestaande politieke landschap met haar unieke positie op de sociaal culturele dimensie: conservatieve elementen worden gecombineerd met meer progressieve ideeën over migratie, diversiteit en globalisering.
[1] Simon Otjes en André Krouwel (2017) ‘Why do newcomers vote for a newcomer? Support for an immigrant party.’ Journal of Ethnic and Migration Studies geaccepteerd voor publicatie; en Eelco Harteveld, Anja van Heelsum, Aad van der Veen en Floris Vermeulen (2017) ‘The Potential of Immigrant Parties: insights from the Dutch case’ (under review).
Bron foto: Tunahan-kuzu-1349989722.jpg (cc3.0)f
“Op deze onderwerpen zijn DENK-stemmers conservatief: er is bij hen weinig steun voor euthanasie of de emancipatie van homoseksuelen.”
Dan zijn deze DENK-stemmers mooi in de maling genomen, aangezien DENK heeft gestemd voor verplichte homo-acceptatie lessen op het MBO
#TrapErNietIn!
De resultaten geven goed weer waarom dit deel van de voorheen PVDA achterban, de PVDA de rug heeft toegekeerd.
Andere segmenten van de voorheen PVDA achterban zullen hiervoor andere accenten aangeven. Het is duidelijk dat de PVDA geen bindend vermogen meer kan bieden voor grote groepen linkse kiezers, en een aanjager is geweest voor politieke versnippering. Wat een strategische blunder.
En wat een probleem om krachtig tegenwicht te bieden aan het politiek goed georganiseerde neoliberalisme. Daar zijn de splinterpartijen helemaal niet mee bezig.
Progressief omdat ze vóór immigratie zouden zijn? Wat een rare conclusie. Dat altruistische/idealistische argument geldt immers voor autochtonen die allochtonen willen binnen laten. De allochtoon zelf, of familie, of volksgenoten is onderwerp van die immigratie en daarmee is m.i. in sterkte mate eigenbelang het motief.
Verder is globalisering eveneens raar om als eigenschap toe te wijzen aan allochtonen aangezien hun focus niet noodzakelijk globaal maar expliciet op 2 landen, herkomstland en woonland is gericht. Of je moet het besef tot de Ummah te behoren als globalisme bestempelen.