• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Dramatische opkomstcijfers voorspeld. Is er een institutionele remedie?

door Tom van der Meer 21/02/2014 0 Reacties

TNS Nipo voorspelde deze week een historisch lage opkomst bij de komende gemeenteraadsverkiezingen. Weliswaar wordt de voorspelling gedaan met slagen om de arm, maar toch: in de steekproef van TNS Nipo zegt slechts 42% van de kiezers zeker te gaan stemmen.

Wat valt er tegen te doen?

Vanzelfsprekend proberen politicologen al decennia te begrijpen waar opkomst en abstentie door worden veroorzaakt. De literatuur is overweldigend. Hieronder een kleine greep uit die literatuur met suggesties hoe institutional engineering kan bijdragen aan een structureel hogere opkomst bij (lokale en Europese) verkiezingen.

 

Verkiezingen in het algemeen

Een meta-analyse van Benny Geys (VU Brussel) [paywall] (die 83 soortgelijke studies naar lokale, nationale, en Europese verkiezingen met elkaar vergeleek) vertelt ons welke institutionele kenmerken de opkomst stimuleren. Uiteraard staat opkomstplicht bovenaan de lijst met factoren. Daarna volgen een proportioneel kiesstelsel (zoals Nederland al heeft), de afwezigheid van administratieve barrières als registratie om te gaan stemmen (die Nederland nu ook al niet heeft), en het organiseren van verschillende verkiezingen op dezelfde dag.

Alleen het eerste en het laatste zijn in Nederland nog mogelijkheden om de opkomst te boosten. De eerste is echter een inbreuk op burgerrechten, de tweede heeft als risico dat secundaire (lokale, Europese) verkiezingen nog sterker worden beïnvloed door nationale kopstukken.

 

Lokale verkiezingen

Specifiek over lokale verkiezingen is minder bekend. Een Amerikaanse studie [paywall] bevestigt dat samenvallende verkiezingen een forse boost geeft aan de opkomt, en dat de opkomst iets hoger is naarmate de gemeente meer taken op zich neemt. Als dat verband klopt, lijkt het in Nederland nog niet te zijn doorgedrongen. Juist in een tijd dat de gemeente steeds meer verantwoordelijkheden krijgt toebedeeld, voorspellen de peilers een bijzonder lage opkomst.

Specifiek voor Nederland is onderzocht wat het gevolg is van gemeentelijke fusies voor de opkomst. Gerbert Kraaykamp (RU Nijmegen) en collega’s zijn dit nagegaan voor vijf opeenvolgende verkiezingen (1982-1998). De effecten van fusies zijn relatief klein. Daarnaast is in grotere gemeentes de opkomst gemiddeld iets lager. De auteurs verzetten zich hiermee tegen de grote aandacht voor de democratische gevolgen van gemeentelijke fusies, omdat de effecten zo bescheiden zijn.

 

Europese verkiezingen

Laten we ten slotte nog even vooruitkijken naar de verkiezingen voor het Europees Parlement. Ook daar staan de opkomstcijfers onder druk. Mikko Mattila heeft in 2003 onderzocht welke landskenmerken de opkomst voor de EP-verkiezingen stimuleren. Over het algemeen zijn dat dezelfde voorspellers als bij de nationale verkiezingen: opkomstplicht, gelijktijdig georganiseerde verkiezingen, verkiezingen in het weekend.

De opkomst is echter nog wat lager in landen die netto-betaler zijn, en in landen waar de bevolking sceptischer is over de EU.

Categorie: EU en internationaal, Kiezers en publieke opinie, Overig, Religie, ideologie en ethiek Tags: Europees Parlement, gemeenteraadsverkiezingen, opkomst

Over de auteur

Tom van der Meer
Tom van der Meer (1980) is Hoogleraar Politicologie, in het bijzonder Legitimiteit, Ongelijkheid en Burgerschap, aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werkte hij bij het Sociaal en Cultureel Planbureau en aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is sinds 2015 co-Directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) en Lokaal Kiezersonderzoek (LKO). Hij doet voornamelijk onderzoek naar Politiek vertrouwen, Kiesgedrag (electorale volatiliteit), Politieke socialisatie, en Sociaal kapitaal (burgerparticipatie, etnische diversiteit).
  • Sociale media links 

Lees Interacties

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet ingelogd zijn op om een reactie te plaatsen.

Primaire Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Mierenhoop (26 april 2013): Bush jr, hygiëne, Colbert en het stemgedrag van kamerleden

Foto: Vysotsky (Wikimedia)

Peilingen Oekraïne-referendum lastig vergelijkbaar, maar gunstigst voor tegen-kamp

Foto: Pavel Kazachkov

We stevenen af op confrontatie met China en Rusland. Wat gaan Nederlandse bedrijven daarvan merken?

Podcast

Aflevering 133 – Wilders blaast het kabinet op, met Henk van der Kolk en Simon Otjes

Geert Wilders heeft zijn steun aan het kabinet ingetrokken. En zoals het een extraparlementair … [Lees verder...]

Episode 132 – The 2025 German elections, with Tarik Abou-Chadi

We are joined by Tarik Abou-Chadi (Oxford) to discuss the dystopian reality of the 2025 German … [Lees verder...]

Aflevering 131 – Het regionale kiesstelsel van Pieter Omtzigt, met Henk van der Kolk en Simon Otjes

De Stuk Rood Vlees podcast is terug, en wel met een gortdroge aflevering over kiesstelsels! In het … [Lees verder...]

Populisme

Wie is er bang van ‘het volk’? Politiek elitisme in vier Europese landen

Het succes van populisme leidde de afgelopen jaren tot een omvangrijke literatuur rond de vraag wie … [Lees verder...]

Aflevering 127 – Waardenloze politiek (en een stukje formatie), met Tom van der Meer

Tom van der Meer (UvA) schuift aan om te vertellen over zijn nieuwste boek 'Waardenloze politiek: … [Lees verder...]

Plaatjes van de electoraatjes 2023: de PVV

Op 22 november zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. In deze serie gaan wij aan de hand van een … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2025 StukRoodVlees

Copyright © 2025 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in