Drukt angst voor Corona de opkomst?

Corona zou mensen ervan weerhouden om naar de stembus te gaan. Is dat daadwerkelijk het geval? Een eerste analyse van de eerste golf van het Nationaal Kiezersonderzoek 2021 biedt inzicht.

Angst voor corona en stembusgang

De opkomst tijdens verkiezingen laat zich moeilijk voorspellen. Mensen die geïnteresseerd zijn in politiek doen over het algemeen vaker mee met kiezersonderzoek, gaan vaker stemmen, en zijn bovendien geneigd dit te overrapporteren. Echter is het wel mogelijk om te kijken of en hoe de intentie om te gaan stemmen samenhangt met de angst voor een coronabesmetting: zien we dat mensen die bang zijn dat zijzelf of iemand uit hun familie besmet raakt met het coronavirus een lagere stemintentie hebben dan mensen die niet bang zijn?

Hieronder zien we de intentie om al dan niet te gaan stemmen opgesplitst naar angst voor een coronabesmetting. Hierbij is rekening gehouden voor andere factoren die de mogelijke opkomst beïnvloeden, zoals politieke interesse. De exacte cijfers zijn waarschijnlijk overschattingen van de opkomst, maar één verschil is tekenend. Terwijl onder de niet-stemmers nauwelijks (significante) verschillen in de angst voor corona bestaan, groeit vooral de twijfelende groep naarmate men banger is voor een coronabesmetting ten koste van de wel-stemmers. Vooral onder de groep die erg bang is zien we hierdoor een lagere geschatte opkomst.

Gevolgen opkomst

Dat de angst voor een coronabesmetting significant samenhangt met twijfel om te gaan stemmen, betekent nog niet dat de opkomst hierdoor daadwerkelijk veel lager uitvalt. De invloed is namelijk afhankelijk van de groepsgrootte en de omvang van het angsteffect. Hoewel we sterk moeten oppassen met het gebruik van puntschattingen op deze voorlopige data, wil ik hier toch een kleine rekensom maken om één en ander in perspectief te plaatsen. De geschatte opkomst is met name lager onder groep die erg bang is voor een coronabesmetting. Ongeveer 20 procent van deze groep geeft aan te twijfelen, maar deze groep bestaat uit slechts 5 procent van onze steekproef. De geschatte gemiddelde opkomst onder deze groep zorgt dan voor een opkomst van ongeveer 1 procentpunt minder op het totaal (5% van 20%). En dat is als alle erg bange twijfelaars besluiten niet naar de stembus te gaan.

In het geval dat alle twijfelaars die ‘gewoon’ bang ook niet gaan stemmen, is de invloed groter. De totale geschatte opkomst daalt dan met ruim 4 procentpunt. Als alle twijfelaars daarentegen wel besluiten te gaan stemmen, heeft de angst voor corona geen significante negatieve invloed op de opkomst. Op basis van deze data zou je kunnen stellen dat we tussen 0 en 5 procentpunten opkomst verliezen door corona.

Stemmen kan nog

Voor de opkomst lijkt het vooral cruciaal wat de grote groep twijfelaars nog gaat doen, waar bij een deel angst voor corona een rol lijkt te spelen. Het behoeft dan ook nadruk dat er verschillende maatregelen genomen zijn om de kans op coronabesmettingen tijdens de stembusgang te verkleinen. Zo zijn de verkiezingen verdeeld over drie dagen, is het geven van een volmacht vergemakkelijkt en is het stemmen per post mogelijk gemaakt. Of deze maatregelen zullen helpen om de twijfelaars over de streep te trekken zal onder andere afhangen van de corona-ontwikkelingen. Na de verkiezingen houden we een vervolgmeting binnen het Nationaal Kiezersonderzoek en kunnen we zien of de twijfelaars de gang naar de stembus hebben gemaakt, hun stem per volmacht of per post hebben uitgebracht of uiteindelijk hebben besloten toch niet te gaan stemmen.

Wat de uiteindelijke impact van corona op de opkomst zal zijn, is uiteindelijk niet te bepalen via de intenties in surveydata. Dat gaan we merken aan de beslissingen die u allen neemt. Inmiddels zijn de stembussen geopend en – indien er onder u twijfelaars zijn – hoop ik dat ook u deze dagen uw stem zal uitbrengen.

NKO Disclaimer

De resultaten in deze blog op basis van het Nationale Kiezersonderzoek en het Dutch Ethnic Minority Election Study zijn gebaseerd op enquêtedata verzameld in de weken voorafgaande aan de verkiezingen. Deze data zijn nog ongewogen en nog niet 100% compleet. In het belang van het publieke debat rapporteren we er hier over, maar er moet voorzichtig omgegaan worden met de puntschattingen. In dat licht ligt de nadruk dan ook op de duidelijke patronen, verschillen en overeenkomsten, welke minder gevoelig zijn voor kleine verschuivingen in de data.

Met andere woorden: hoewel de cijfers nog wat kunnen verschuiven – en sowieso rekeninghouden met foutmarges dienen te worden geïnterpreteerd – gaan we er vanuit dat de getrokken conclusies robuust zijn. Minder duidelijke resultaten rapporteren we in deze fase niet.

Nationaal Kiezersonderzoek

Het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) is het toonaangevende kiezersonderzoek onder een representatieve groep stemgerechtigden in Nederland. Sinds 1971 voert Stichting Kiezersonderzoek Nederland (SKON) het NKO uit rond iedere Tweede Kamerverkiezing. Onder leiding van Marcel Lubbers (Universiteit van Utrecht), Tom van der Meer (Universiteit van Amsterdam), Take Sipma, Kristof Jacobs en Niels Spierings (Radboud Universiteit) is ook in 2021 aan Nederlanders gevraagd naar hun stemgedrag en politieke opvattingen rondom belangrijke maatschappelijke thema’s. De dataverzameling is uitgevoerd door I&O op basis van een door het CBS aangeleverde aselecte steekproef van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking. Daarnaast is een deel ingebed binnen het LISS-panel, zodat dezelfde mensen over de tijd gevolgd kunnen worden.

Deze blog is gebaseerd op het LISS-paneldeel, verzameld tussen 1 en 24 februari, aangezien de andere data nog niet beschikbaar zijn.