Het was groot nieuws in komkommertijd: PvdA-leider Diederik Samsom bevestigde tegen het NRC Handelsblad dat hij gaat scheiden van zijn vrouw. Meteen barstte de discussie op sociale media los over de vraag of hier nu wel of niet over bericht zou moeten worden. Het NRC had dat kennelijk voelen aankomen en vermeldt in haar bericht dat het relevant is want ‘hij betrok als eerste zijn gezin in woord en beeld bij zijn verkiezingscampagne’. De Volkskrant, net als veel andere media, bericht ook over de scheiding en Raoul de Pré schrijft voor die krant een uitgebreide toelichting en legt uit waarom het relevant nieuws is. De redenatie volgt die van het NRC: als je je gezin in de campagne betrekt moet je niet vreemd opkijken als je scheiding uitgebreid in de krant verschijnt. Campagne-goeroe Kay van der Linde mag tenslotte weer eens beweren dat de Amerikanisering in Nederland weer een stukje verder gevorderd is. Wat klopt er van al die redenaties?
Laten we ten eerste met het laatste punt beginnen: met die Amerikanisering van de Nederlandse politiek valt het enorm mee. Wetenschappelijk onderzoek naar personalisering in Nederland laat zien dat er in de afgelopen decennia helemaal geen duidelijke toename waarneembaar is. Niet op televisie, maar ook in de krant wordt de politicus en zijn of haar privéleven niet of nauwelijks meer prominent. Dat is voor een groot gedeelte ook begrijpelijk: in tegenstelling tot in de Verenigde Staten kiezen we onze leiders niet direct en in vergelijking met de VS is de politieke partij institutioneel veel dominanter. Hoewel dat verschil nog wel eens gebagatelliseerd wordt, laat politicologisch onderzoek keer op keer zien dat die verschillen er wel zeker toe doen.
Ten tweede wordt de indruk gewekt dat het optreden van het gezin van Samsom in de verkiezingscampagne wel eens een groot verschil zou kunnen hebben gemaakt. Dat is uitermate naïef. Maar een heel klein gedeelte van de kiezers zal het spotje van Samsom en zijn gezin hebben gezien. En dat gedeelte heeft in de weken voor de verkiezingen zoveel meer gezien en gelezen over de verkiezingen dat zo’n enkel spotje weinig verschil zal hebben gemaakt. Bovendien, zelfs kiezers van de partijen waarin de leider enorm dominant is, zoals de PVV, laten zich nauwelijks door de persoon leiden. Ook voor hen is de politieke inhoud nog steeds het meest belangrijke argument om op een bepaalde partij te stemmen.
Ten derde blijft de redenatie waarom de scheiding nu precies relevant is in de berichtgeving volkomen onduidelijk. Het lijkt iets te zijn in de trant van: Samsom presenteerde zich als een gezinsman, als je scheidt ben je dat niet meer en daardoor zou de evaluatie van de kiezer van Samsom kunnen veranderen. Maar waarom dan precies? Zeker als je Samsom de ruimte geeft om uit te leggen dat hij een betrokken vader blijft en daar geen andere redenatie tegenover stelt, biedt de scheiding volgens mij absoluut geen nieuwe informatie over de persoon Samsom die op welke manier dan ook politiek relevant zou kunnen zijn. Ik kan me hierin zeker vergissen, maar de berichtgeving is hier volkomen onduidelijk over. Het verschil met Jack de Vries, die in 2010 met zijn huwelijksproblemen op de voorpagina’s stond is levensgroot: hij bleek een affaire met een ondergeschikte te hebben en werd daar in zijn werk daadwerkelijk negatief door beïnvloed.
Personalisering is geen slechte zaak: politici vertegenwoordigen het electoraat en daarbij kunnen persoonlijke eigenschappen en in sommige opzichten het privéleven relevant zijn. Dat is voor journalisten echter geen vrijbrief om uitgebreid over dit privéleven te berichten, in ieder geval niet zonder zeer helder, expliciet en reëel uit te leggen wat de politieke relevantie is.
“Het verschil met Jack de Vries, die in 2010 met zijn huwelijksproblemen op de voorpagina’s stond is levensgroot: hij bleek een affaire met een ondergeschikte te hebben en werd daar in zijn werk daadwerkelijk negatief door beïnvloed.”
Dat is dus geen verschil. Ook Samsom heeft een relatie met een ondergeschikte. Dat is geen gerucht. Iedereen weet dat die op het binnenhof rondloopt. Het is des te erger dat ze het ontkennen. De Vries erkende het tenminste (en ging overigens ook nog weg).
De media-ethische vooronderstelling hier is dat als het niet duidelijk is wat de relevantie is van nieuws (en voor wie denk je dan meteen) dan moet je dat als journalist eerst toelichten. Dit vraagt om meer toelichting. Daarnaast, stel Obama gaat scheiden. Zou dan het advies van de schrijver aan CNN, NYTimes e.d zijn om dit dan maar niet te melden? Dat gelooft toch niemand?
@Ad van Dongi: dat weet ik niet, maar als dat verhaal klopt, dan is dat toch anders dan bij Jack de Vries, die een relatie aanknoopte met iemand die voor defensie werkzaam was. Een persoonlijk medewerker van een fractievoorzitter lijkt mij dan toch een ander verhaal
@E. Jansen: Wat mij vooral opviel is dat er veel aandacht was voor de vraag of er bericht moest worden over de affaire, maar dat de toelichting dat wel te doen niet veel verder ging dan: ‘Samsom betrok zijn vrouw in de campagne en dus is het relevant”. Als Obama zou scheiden zou het een ander verhaal zijn, vanwege verschillen tussen VS en NL (zie ook het stuk) en ook omdat de First Lady een min of meer formele functie heeft.
De reden die NRC geeft vind ik ook vreemd. Maar het is wel zeker heel relevante info voor kiezers. Iemand die de ambitie heeft om heel veel macht uit te oefenen verlaat zijn vrouw en jonge kinderen vanwege een relatie met een medewerkster? Dat zegt nogal wat over zijn karakter.