“Ze blazen het systeem op.” In het najaar van 2015 stelde PvdA-minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) dat de grote toestroom van vluchtelingen naar Europa een bom zou leggen onder de verzorgingsstaat in de ontvangende landen. “Op korte termijn leidt migratie alleen tot kosten. Er is geld nodig om vluchtelingen te voeden, onderdak te geven, onderwijs te bieden,” aldus Dijsselbloem. Ook PvdA-leider Diederik Samsom vond onlangs dat een controle van asielinstroom noodzakelijk was voor behoud van de verzorgingsstaat.
Deze uitspraken passen binnen een breder discours waarin solidariteit (letterlijk) grenzen kent. Burgers zouden minder bereid zijn tot het optuigen van grote sociale vangnetten wanneer nieuwkomers daar meteen gebruik van kunnen maken zonder eerst zelf fiscaal of op andere wijze te hebben bijgedragen. Er bestaat ook best wat wetenschappelijk onderzoek dat een (licht) negatieve samenhang vindt tussen migratiesaldo’s en solidariteit in termen van daadwerkelijke sociale voorzieningen of publieke steun voor herverdeling (zie ook dit overzicht van Peter Nannestad). Maar wanneer we wat verder inzoomen op die relatie tussen migratie en solidariteit zien we interessante landenverschillen.
Integratie
In een recent verschenen studie (paywall) laat Brian Burgoon namelijk zien dat de uitruil tussen migratie en solidariteit sterk afhankelijk is van de integratie van migranten. In de figuur hieronder is goed te zien dat Europese landen enorm verschillen in de mate waarin de economische en culturele integratie van migranten is geslaagd. In sommige landen zijn migranten veel vaker werkloos en afhankelijk van sociale voorzieningen dan in andere landen. Ook zien we dat verschillen in normen en waarden van allochtonen en autochtonen sterk verschillen tussen landen. Burgoon stelt dat ‘non-integratie’ cruciaal is om die relatie tussen immigratie en solidariteit te begrijpen. Zijn verwachting is dat solidariteit van burgers alleen op de proef wordt gesteld door migratie wanneer migranten slecht geïntegreerd zijn in de ontvangende samenleving.
Bron: Burgoon (2014). Geplaatst met toestemming van de auteur.
De resultaten ondersteunen dit maar ten dele. Althans, Burgoon vindt sterk bewijs voor het belang van economische integratie van migranten. Wanneer deze integratie hoog is, heeft het percentage migranten in een samenleving geen effect op steun voor herverdeling of andere soortgelijke houdingen van burgers. Maar wanneer die economische integratie stokt, zien we dat migratie weldegelijk nadelige gevolgen heeft voor solidariteit. Tegelijkertijd vindt Burgoon geen bewijs voor het belang van culturele integratie van migranten, althans voor zover dat betrekking heeft op de uitruil tussen migratie en solidariteit.
‘Embedded liberalism’
Westerse democratieën zijn er na de Tweede Wereldoorlog in geslaagd hun economieën te openen voor handel, buitenlandse investeringen en migranten en tegelijkertijd een sociaal vangnet op te bouwen om de kwetsbare groepen in de samenleving te kunnen beschermen. Deze combinatie van openheid naar buiten en bescherming naar binnen werd door de politicoloog John Ruggie ‘embedded liberalism’ genoemd.
Nu vinden zelfs sociaaldemocraten als Dijsselbloem dat openheid en sociale bescherming niet samengaan. Volgens deze benadering kunnen de grenzen best openblijven voor allerlei economische activiteiten en migratiestromen, maar dan zouden we ook moeten accepteren dat we de verzorgingsstaat moeten hervormen (lees: uitkleden). Vice versa kunnen we ervoor kiezen om de sociale verworvenheden van de verzorgingsstaat te behouden, maar daarvoor zouden we onze openheid naar buiten toe moeten laten varen. Je hoort Dijsselbloem al zeggen: “Kiest u maar…”
De boodschap van Burgoon is dat die uitruil tussen twee zwaarbevochten verworvenheden van de naoorlogse periode, internationale openheid en het sociale vangnet, een valse is. Zet in op een zo snel mogelijk economische integratie van migranten in plaats van ‘sobere opvang’ (een Haags eufemisme voor non-integratie) en migratie en solidariteit kunnen dus best samengaan.
Geef een reactie