| De Christelijke vakbond CNV heeft een nieuwe voorzitter: Piet Fortuin. En deze liet al meteen van zich horen. In een opvallend ‘mea culpa’ in Trouw “rekent vakcentrale CNV zich de opkomst van het populisme aan.” Het CNV zou teveel zijn meegegaan in de flexibilisering van de arbeidsmarkt. De oplossing die Fortuin suggereert, is tweevoudig: (1) de vakbeweging moet het speelveld voor flex en vast (2) meer gelijk maken en moet meer de woonkamers in om te luisteren. Maar is dit wel kansrijk? It’s the economy, stupid? In het interview in Trouw maakt Fortuin de volgende analyse: mensen zouden het politieke midden verlaten omdat ze ontevreden zijn over hun loon en werkomstandigheden. Vooral de doorgeschoten flexibilisering zou een rol spelen, waardoor economische groei zich niet meer vertaalt in hogere lonen. Het is een klassiek argument: mensen stemmen op populistische partijen omdat het economisch slecht met ze gaat. Het klinkt plausibel. Alleen blijkt het nauwelijks uit onderzoek. Het politicologisch onderzoek over dit onderwerp geeft aan dat het in de praktijk wellicht net wat genuanceerder ligt, zoals we hier op Stukroodvlees al vaker hebben besproken. Ook -en zelfs vooral- in tijden van economische voorspoed doen populistisch radicaal rechtse partijen het goed en je in een precaire economische situatie bevinden is eerder een predictor van niet-stemmen dan van stemmen voor populistische partijen. Status anxiety (de angst om te verliezen wat je hebt) speelt bovendien ook een rol. Een moeilijke boodschap Dat laatste doet ertoe. Als het CNV het speelveld gelijk wil trekken, dan kan dat haast niet anders dan koste gaan van ‘de insiders’ die een vaste baan hebben. Something’s got to give. En dat versterkt de status anxiety. Er kunnen dus allerlei legitieme redenen zijn om de kloof tussen vast en flex kleiner te maken, alleen het je een probleem als je dit wil doen om de voedingsbodem voor populisme te verkleinen. De boodschap die je moet verkondigen aan de mensen met een vast contract is namelijk dat zij erop achteruit gaan. Wat de ZZP’er betreft, heeft Fortuin ook geen aangename boodschap die dat zou kunnen compenseren: de zelfstandigenaftrek moet verder worden verminderd. Kortom, ook voor deze groep is de boodschap: u gaat er op achteruit. Nogmaals, voor deze standpunten kunnen legitieme en overtuigende redenen zijn. De populistische voedingsbodem reduceren is daar echter geen van. Integendeel. Populisme en het gevoel dat er niet naar je wordt geluisterd (op de werkvloer) Dat brengt ons meteen bij het tweede punt: ‘de woonkamers intrekken’ om de dialoog aan te gaan en het gevoel dat er niet geluisterd wordt, aan te pakken. Deze strategie zou wel positief kunnen uitvallen als men de populistische voedingsbodem wil verminderen. De kanttekening die hierbij moet worden gemaakt, is dat de relatie tussen het gevoel dat er op de werkvloer naar je wordt geluisterd en populisme nauwelijks is onderzocht. Recent verscheen er echter een interessante studie van Antonia Stanojevic, Agnes Akkerman en Katerina Manevska over de relatie tussen ‘voice suppression’ op de werkvloer (i.e. je geeft aan dat je ergens ontevreden over bent, maar je baas negeert of straft je daarvoor) en populisme. Hun belangrijkste bevinding: voice suppression vergroot de kans op een wereldbeeld dat de werkvloer bestaat uit ‘good workers’ en ‘crooked bosses’ en dat vergroot dan weer de voedingsbodem voor populisme. Hoewel de studie niet expliciet ingaat op de rol van de vakbeweging, is het makkelijk hierin een rol te zien voor de vakbeweging en daarmee ‘voice suppression’ te reduceren. Een recente campagne van het CNV om MBO-leerlingen weerbaarder te maken en ze instrumenten te geven om om te gaan met conflicten op werk (zoals die met werkgevers), richt zich specifiek op dit thema en is vanuit dit perspectief veelbelovend. Conclusie: masochisme en toch ook weer niet Er kunnen allerlei legitieme redenen zijn om de kloof tussen flex en vast te dichten. Maar als je populisme reduceren als toetssteen ziet voor je succes, dan is de beste omschrijving toch: you’re setting yourself up for failure’. Het tweede element, de ‘woonkamers ingaan’, kan daarentegen wel het gevoel versterken dat er naar werknemers wordt geluisterd. Het onderzoek van Stanojevic en collega’s suggereert dat de voedingsbodem voor populisme kan verminderen als door dergelijke gesprekken de grieven van de werknemers serieus worden genomen en leiden tot minder ‘voice suppression’ door de werkgever. Foto, door SP foto’s, license. Met dank aan Alex Lehr voor zijn reflectie op het stuk en de leuke gesprekken die we in de wandelgangen over dit onderwerp hadden. De verantwoordelijkheid voor de argumentatie-lijn in dit blog is uiteraard geheel de mijne. |
Geef een reactie