Het nut van lekken

Afgelopen week ontstond er op het Binnenhof de nodige commotie over een onderzoek dat de Rijksrecherche in opdracht van Kamervoorzitter Van Miltenburg gaat uitvoeren naar het lekken van de lijst van kandidaten voor de functie van Nationale Ombudsman. In dit kader schorste GroenLinks fractievoorzitter Bram van Ojik Kamerlid Linda Voortman voor een maand van het Kamerwerk van GroenLinks. Zij heeft volgens Van Ojik niet naar de pers gelekt, maar wel de namen genoemd in een fractie-overleg.

Het lekken van informatie door politici aan media is een veelvuldig voorkomend fenomeen en een deel van het vraag- en aanbodspel tussen politicus en journalist. Een enkele keer kan het hier een ‘slip of the tongue’ betreffen, maar in veel gevallen is het een bewuste strategische overweging. De politicus denkt dan te profiteren van het feit dat de informatie publiek wordt of de relatie met de betreffende journalist te verbeteren om zo in de toekomst van een goede verstandhouding te kunnen profiteren. Een bewuste keuze door de politicus dus, maar ook ééntje die gemaakt wordt in een ‘gemediatieerde’ context, waarin er constant druk gevraagd wordt om informatie, welluidende quotes en meningen over collega-politici.

Een groot deel van het politieke proces speelt zich af achter gesloten deuren. In veel gevallen kan dat wenselijk zijn. Zeker in een land als Nederland, waar een meerpartijenstelsel en proportionele representativiteit vragen om veelvuldige onderhandelingen om meerderheden voor bepaalde maatregelen te bewerkstelligen. Om daadwerkelijk tot die consensus te komen is het soms goed de openbaarheid te mijden en in alle rust ‘te geven en te nemen’. Dit overigens vaak wel tot frustratie van journalisten. De ervaring leert dat het vroegtijdig bekendmaken van gedetailleerde informatie gedurende het onderhandelingsproces het succes daarvan nog weleens in de weg kan staan. Vandaar dat er in bijvoorbeeld coalitie-onderhandelingen de afgelopen keren bewust een ‘mediastilte’ in acht wordt genomen.

In het geval van de kandidaten voor de Nationale Ombudsman is het de vraag wat er voor bepaalde politici te winnen is bij het verschaffen van die informatie aan de pers. Dit belang is niet even makkelijk vast te stellen, zeker niet op een afstandje. De ambivalente houding van bepaalde media is in dit opzicht overigens wel opvallend. Politiek verslaggever Paul Jansen van de Telegraaf  haalt in een reportage ‘Groen liegt’ afgelopen zaterdag nogal fel uit naar het ‘uit de school klappen’ van Linda Voortman. Hij doet dit op basis van een reconstructie die geheel gebaseerd is op…, juist, gelekte informatie.