De NOS en Nieuwsuur presenteerden gisteren wat cijfers over coalitieonderhandelingen op lokaal niveau. Inmiddels is in 243 van de 380 gemeentes (64%) een coalitie gevormd en is het mogelijk om in kaart te brengen hoe wethoudersposten zijn verdeeld. Zo blijken tot nu toe de lokale partijen 30% van de wethouders veilig te stellen, terwijl zij 33% van de raadszetels bezitten.
Wanneer we voor alle partijen de relatie tussen percentage raadszetels en percentage wethouders op een rijtje zetten zien we dat raadszetels bijna perfect vertaald worden in wethoudersposten (zie onderstaande grafiek). Deze relatie staat in de politicologie bekend als Gamson’s Law. Veel studies hebben gevonden dat ‘portfolio allocation’ (aandeel in de uitvoerende macht, veelal onderzocht op nationaal niveau) zeer sterk samenhangt met de grootte van een partij in de volksvertegenwoordiging. We zien dat in Nederland dus mooi terugkeren op lokaal niveau, hoewel er nog marginale verschuivingen kunnen optreden wanneer de overige 137 gemeentes hun college rondhebben.
Het is best mogelijk dat in individuele gemeentes de verkiezingsuitslag niet mooi wordt vertaald in collegedeelname (bijvoorbeeld omdat de grootste partij wordt buitengesloten), maar op systemisch niveau krijgen partijen invloed in de uitvoerende macht die min of meer evenredig is aan hun invloed in de wetgevende macht.
Namen de genoemde ‘landelijke’ partijen wel deel in alle gemeenten? Ik las elders dat de SP in relatief weinig gemeenten deelnam en dus veel ‘effectiever’ zou moeten zijn. De grafiek verandert drastisch als dat gegeven er in verwerkt wordt! Het is de facto een ‘lokale partij’
Lang niet alle landelijke partijen nemen deel in alle gemeenten, maar waarom is dat relevant voor deze samenhang? Uiteraard heeft de SP ‘maar’ 5% van de zetels gekregen omdat ze in veel gemeentes niet deelnemen (landelijk scoren ze aanzienlijk hoger). Maar dan kun je alsnog nagaan of die raadszetels die wél worden behaald worden ‘verzilverd’ in termen van wethoudersposten.