• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

De overlevingskans van vierpartijenkabinetten in Nederland

door Wim Voermans 18/10/2017 1 Reactie

Grote coalitiekabinetten die steunen op vier of meer partijen in de Tweede (en de Eerste Kamer) zijn kwetsbaar. Zou je zo zeggen. Veel verschillen van inzicht en richting, veel potentiële twistpunten. Met vier partijen van verschillende signatuur achter zich en een minimale meerderheid in de Tweede Kamer (en Eerste Kamer) wordt het kabinet Rutte III zo op het eerste gezicht onder een slecht gesternte geboren. Voor de kansen dat Rutte III de hele rit van vier jaar uit zit wordt dan ook weinig gegeven. Dat de formatie zo lang heeft geduurd (een record in de parlementaire geschiedenis) is volgens sommigen zelfs uit te leggen als een veeg teken (maar zie hier).

Liggen die kansen ook werkelijk zo slecht? Niemand heeft natuurlijk een kristallen bol, maar je zou eens kunnen kijken naar de langjarige gemiddelden. Hoe lang zaten vierpartijenkabinetten (ongeveer) de afgelopen honderd jaar (als we voor het gemak even rekenen vanaf de introductie van het algemeen kiesrecht in 1919) gemiddeld? Op basis van die cijfers is er wellicht iets te zeggen over de gemiddelde overlevingskansen van verschillende kabinetstypen uit de periode 1919-2017.

Gemiddelde overlevingskans

We berekenen de overlevingskans op een hele grofmazige wijze. Een kabinet heeft, in onze berekening, een 100% overlevingskans als het 4 x 365 = 1460 dagen of meer zit (4 jaar is de gemiddelde periode tussen 2 reguliere verkiezingen, soms gaat het zelfs om meer dagen). De dagen die een kabinet zit, zetten we af tegen deze 1460 dagen en beschouwen dat als ‘de overlevingskans’. Helemaal klopt dat niet natuurlijk, want kabinetten komen om een veelheid van redenen aan hun eind, en soms is al vooraf afgesproken dat een kabinet maar even aanblijft. Die nuances maken vergelijken onmogelijk en dat is toch juist wat we willen doen. En natuurlijk, de vergelijking gaat ook mank doordat in de vergelijking kabinetten uit hele andere tijden zijn betrokken met hele andere politieke, sociale en culturele randvoorwaarden en achtergronden. Een vergelijking van appels en peren, en eigenlijk ook nog eens tussen koolrapen en schorseneren – maar toch. We beginnen onze telling vanaf de introductie vanaf het (gedeeltelijk) algemeen kiesrecht in 1917 toen het moderne kiesstelsel werd geïntroduceerd op basis van evenredige vertegenwoordiging. Het eerste kabinet kon nog niet bogen op vrouwenstem; die kwam er pas vanaf 1919.

Dat brengt op de volgende totalen voor vierpartijenkabinetten:

Overlevingsduur vierpartijenkabinetten 1919-2017

naam

periode

soort

Dagen/’Overlevingskans’

De Jong

1967-1971

Meerderheidskabinet (4)

1553 dagen = 100% +

De Quay

1959-1963

Meerderheidskabinet (4)

1527 dagen = 100% +

Drees III

1956-1958

Meerderheidskabinet (4)

800 dagen = 54%

Drees II

1952-1956

Meerderheidskabinet (4)

1502 dagen = 100% +

Drees I

1951-1952

Meerderheidskabinet (4)

537 dagen = 36%

Drees-Van Schaik

1948-1951

Meerderheidskabinet (4)

950 dagen = 65%

Schermerhorn-Drees

1945-1946

Meerderheidskabinet (4)

374 dagen = 25%

Colijn III (en II)

1933-1937

Meerderheidskabinet (4)

788 dagen = 53%

Colijn I

1925-1926

Meerderheidskabinet (4)

99 dagen = 0,6%

Het gemiddelde en het vooruitzicht

Bij elkaar opgeteld zaten de negen vierpartijenkabinetten van na 1919, 8.130 dagen. We berekenen dat totaal op basis van het netto aantal dagen. Dat ligt soms boven de 1460 dagen van de vierjaarperiode, maar de berekening is zo wel het meest zuiver. Gemiddeld regeerden vierpartijenkabinetten vanaf 1919 dus 903,3 dagen. Daarmee komt de overlevingskans op een gemiddelde van 62%. En dat is lang niet gek. In de gehele periode tussen 1919 en 2017 ligt de overlevingskans van alle vormen van kabinetten zo rond de 63%. Cijfermatig bezien is er dus geen reden om aan te nemen dat de coalitie van Rutte III als vierpartijen kabinet wankeler is dan drie- of tweepartijenkabinetten van na 1919. Zeker als je in ogenschouw neemt dat bijvoorbeeld het kabinet Schermerhoorn-Drees aftrad omdat de eerste na-oorlogse verkiezingen werden georganiseerd.

Wel maakt de mini-meerderheid van 76 zetels het kabinet Rutte III ‘kwetsbaar als porselein’. Zo’n kleine meerderheid kwam maar één keer eerder voor. Het kabinet de Quay (1959-1963) danste vier jaar lang op het slappe koord van 75 Kamerzetels (50%), maar zat wel de volledige rit uit. Ook hier moeten we oppassen voor de hot-hand fallacy; resultaten behaald in het verleden geven geen garantie voor de toekomst.

Als het aanstaande kabinet op 26 oktober beëdigd wordt (verwachten we) dan zal Rutte waarschijnlijk, na een marathondebat, op donderdag 16 april 2020, zo rond een uur of elf ’s avonds, aankondigen dat het kabinet zijn ontslag aanbiedt aan de koning. Dat op basis van meerjarige gemiddelden-verwachting. Zeker weten doen we dat natuurlijk niet: we kunnen er natuurlijk zomaar een paar dagen naast zitten.

Eerder gepubliceerd op 10 oktober 2017 op website stukjes.

Filed Under: Democratie, Kiezers en publieke opinie, Politieke partijen, Regering en beleid Tagged With: kabinetsformatie, overlevingdkans kabinet, Rutte III, vierpartijencoalitie, vierpartijenkabinet

Over de auteur

Wim Voermans
Wim Voermans is hoogleraar Staats- en bestuursrecht bij de Afdeling staats- en bestuursrecht van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden en wetenschappelijk directeur van het Instituut Publiekrecht.
Website: https://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/wim-voermans#tab-1
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. Matthijs says

    18/10/2017 at 14:06

    Is het probleem hier niet dat de vier partijen die samen in het kabinet gaan zitten ideologisch ook enorm van elkaar verschillen? Je kunt het huidige kabinet dan wel gaan vergelijken met een vier partijen kabinet waarin o.a. CHU, ARP en KVP zitten, maar die drie partijen zijn samen later gefuseerd tot het CDA, dus dan lijkt het me een stuk logischer dat zo’n vier partijen kabinet een stuk stabieler is dan het aankomende kabinet.

    Ik zou wel een soortgelijke analyse willen zien waarin de kabinetten gescoord worden op het verschil in de ideolgische posities van de deelnemende partijen. Ben benieuwd of er dan een verband waar te nemen is tussen de mate waarin partijen ideologisch uit elkaar liggen en de overlevingskans van zulke kabinetten.

    Log in om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

‘Minder, minder, minder’ invloed PVV in Tweede Kamer?

Nabeschouwing Carré-debat is pure misleiding van de kijker

Journalisten kunnen grote invloed op verkiezingsuitslag hebben

Podcast

Aflevering 119 – De Nederlandse rechtsstaat onder druk, met Tamar de Waal en Niels Graaf

De verkiezingsoverwinning van de PVV vormt een formidabele uitdaging voor de formele en informele … [Lees verder...]

Aflevering 118 – Eerste reactie op de verkiezingsuitslag, met Tom van der Meer en Matthijs Rooduijn

Tom van der Meer en Matthijs Rooduijn (beiden UvA) schuiven aan om de uitslag van de Tweede … [Lees verder...]

Aflevering 117 – Opvattingen over liberale democratie, met Matthijs Rooduijn

De Nederlandse Orde van Advocaten heeft in aanloop naar de verkiezingen van 22 november vrijwel alle … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes 2023: de PVV

Op 22 november zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. In deze serie gaan wij aan de hand van een … [Lees verder...]

Plaatjes van de electoraatjes 2023: de BBB

Op 22 november zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. In deze serie gaan wij aan de hand van een … [Lees verder...]

Plaatjes van de electoraatjes 2023: Forum voor Democratie en JA21

Op 22 november zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. In deze serie gaan wij aan de hand van een … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in cialis kopen in duitsland kamagra bestellen levitra kopen lovegra kopen belgie viagra pfizer kopen