Hoe links is Syriza? En wat kunnen we van ze verwachten?

Is Syriza – de nieuwe Griekse regeringspartij – inderdaad radicaal-links en slaat Griekenland een radicaal andere – meer linkse en meer anti-Europese – richting in? De vette krantenkoppen van maandag duidden Syriza als radicaal-links en anti-Europees, maar er is ook discussie over hoe links de partij echt is. Kraamwinkel en Spijkerboer  duidden de partij gisteren nog als klassiek sociaal-democratisch in de Volkskrant. Het is makkelijk om een partij te beoordelen op twee of drie standpunten, maar niet echt een betrouwbare manier om een partij te plaatsen. Beter zou zijn om dit op basis van een tien- of twintigtal issues te doen – zoals stemadviesapplicaties dat doen – of door een tiental expert partijen te laten plaatsen – zoals in de Chapel Hill Expert Survey. Wat vertellen deze bronnen ons?

Plaatsing Syriza door stemadviesapplicatie

Het onderstaande plaatje komt van een Griekse stemadviesapplicatie www.choose4greece.com. Zij plaatsten de Griekse partijen op een economisch links en rechts (horizontale as) en conservatief versus liberaal (verticale as) (voor de methode: link). Syriza staat links onderin (drie vlaggetjes met een sterretje) en is dus radicaal links en sociaal liberaal. Dit in tegenstelling tot de tweede partij van Griekenland,  de Nieuwe Democraten; die staan rechtsboven (dus rechts en sociaal-conservatief). Linksboven ziet u de Gouden Dageraad, een neo-nazi partij die de op twee na grootste partij van Griekenland is. Wat opvalt is dat het centrum erg leeg is. Ook opvallend is de positie van PASOK. Deze traditioneel socialistische partij eindigt nu ter rechterzijde van het politiek spectrum.

Plaatsing Syriza door Chapel Hill Expert Survey

De Chapel Hill Expert Survey heeft al meerdere malen experts gevraagd om de Griekse partijen te plaatsen op verschillende dimensies. De laatste keer was in 2010 en een nieuwe expert survey is momenteel onderweg. De data is dus iets gedateerd. De figuur hieronder laat Syriza en de andere  partijen (ND, PASOK en de communistische KKE) op 2 dimensies zijn: links-rechts en pro-/anti-Europa. S-99, S-02 en S-06 geven de positie van Syriza weer in de expert surveys van respectievelijk 1999, 2002 en 2006. Wat opvalt is dat opnieuw het midden behoorlijk leeg is en dat opnieuw Syriza als radicaal-links geplaatst wordt. Wat ook opvalt is dat Syriza door de tijd wel aardig schuift. Van centrum-links in 1999 naar radicaal-links in 2010 en van pro-EU naar anti-EU in 2006. Je kan op basis van deze data dus de veelgemaakte claim betwijfelen dat Syriza gecommiteerde activisten heeft die radicaal-links en anti-EU zijn. De partij heeft volgens deze data geen rijke geschiedenis in dit gedachtengoed (let wel ik ben geen expert van Griekse politiek). Natuurlijk kan het zijn dat de partij door de tijd sterk veranderd is. Sowieso was Syriza voor 2010 slechts een electorale alliantie en geen zelfstandig georganiseerde partij.

Kunnen we radicaal-links en anti-EU beleid verwachten?                             

Verschillend onderzoek laat zien dat over het algemeen er een link bestaat tussen de ideologie van de regeringspartijen en het uitgevoerde beleid. In het geval van Syriza valt dit toch te betwijfelen. Ten eerste heeft de politiek-economische vervlechting van EU-lidstaten de autonomie van individuele regeringen verminderd. Ten tweede is Syriza een jonge organisatie die qua EU-positie door de tijd gezwabberd heeft. De partij is wellicht plooibaarder dan we toelaten in ons ideaalbeeld van radicaal-linkse stijfkoppen. Ten derde blijkt uit onderzoek van Marc van de Wardt, Barbara Vis, Michael Baggesen Klitgaard en mijzelf dat juist partijen die voor het eerst regeren programmatisch sterk veranderen in hun eerste regeringsperiode. Denk maar aan de Duitse Groenen die in de periode 1998-2002 toch geen kerncentrales gingen sluiten en het Duitse leger inzette in gevechtmissies in Kosovo. Wij vinden dat partijen die voor het eerst regeren over het algemeen naar het midden toe bewegen. Op basis hiervan zou je verwachten dat de Syriza’s mousaka niet zo heet gegeten wordt als hij wordt opgediend.