• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Hoe Nederland onder Beatrix veranderde: de erosie van de ‘Grote Drie’

door Armen Hakhverdian 29/04/2013 0 Reacties

Nrc.next pakt vandaag uit met een aantal veranderingen in Nederland onder het koningschap van Beatrix. Ik ben geen abonnee van die krant dus ik weet niet in hoeverre  in de papieren versie het partijlandschap aan bod zal komen. Misschien is deze post dus overbodig, maar misschien ook niet…

Het Nederlandse partijstelsel heeft onder Beatrix de nodige veranderingen ondergaan, met name als het gaat om de erosie van de tradionele ‘Grote Drie’: CDA, PvdA en VVD. De verandering in het partijlandschap kan op talloze manieren worden weergegeven, maar laat ik me beperken tot lidmaatschap van partijen en zetelverdelingen in de Tweede Kamer.

 

Het lidmaatschap van politieke partijen

Het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNPP) houdt de ledenaantallen van politieke partijen jaarlijks bij. Staar je hier vooral niet blind op de algemene daling in ledenaantallen. Lidmaatschap van politieke partijen is zeker teruggelopen vanaf het begin van de jaren tachtig, maar dit komt vooral door het ledenverlies van de traditionele Grote Drie. Tom Louwerse heeft dit al eerder in kaart gebracht:

 

GroteKleinePartijen1978-2013

 

We zien de afgelopen jaren zelfs dat CDA, PvdA en VVD samen minder leden hebben dan de overige partijen samen; een situatie die begin jaren tachtig nog volkomen ondenkbaar was. Probeer deze bovenstaande grafiek ook eens te rijmen met het feit dat CDA, PvdA en VVD nog wél het leeuwendeel van de topfuncties in de het openbaar bestuur mogen vullen. Zo woont bijna 90% van de Nederlanders in een gemeente waar een burgemeester van één van de Grote Drie de scepter zwaait…

 

Zetelverdeling in de Tweede Kamer

Niet alleen partijleden, maar ook kiezers keren de Grote Drie in toenemende mate de rug toe (zie onderstaande grafiek). In de jaren tachtig konden CDA, PvdA en VVD nog over meer dan 80% van de kamerzetels beschikken. Tegenwoordig is dat amper 60%. In de huidige peilingen zouden de Grote Drie hoogstwaarschijnlijk niet eens een meerderheid in de Tweede Kamer hebben.

 

grotedrie

 

 

Dit alles zien we dan ook terug in de toegenomen versplintering van het politieke landschap (zie onderstaande grafiek), gemeten aan de hand van het effectief aantal politieke partijen in de Tweede Kamer. Nederland is meer en meer een land van veel middengrote partijen in plaats van een paar grote partijen.

 

enpp_srv

 

‘Kieskeurige kiezers’

Het Nederlandse partijlandschap is onder Beatrix’ koningschap ingrijpend veranderd. Tom van der Meer heeft met een aantal collega’s onderzoek gedaan naar de politieke voorkeuren en gedragingen van het Nederlandse electoraat in de periode 2006-2010. De hoofdconclusies van dit rapport (‘Kieskeurige kiezers‘) zijn wat mij betreft ook van toepassing op de bovengenoemde veranderingen in het partijlandschap:

  • Ondanks neerbuigende opmerkingen van talloze politici en politiek commentatoren over de grillige kiezer is de Nederlandse kiezer niet ‘emotioneel, irrationeel of intuïtief’ als ‘los stuifzand’.
  • Kiezers blijven trouw aan hun eigen opvattingen, maar niet noodzakelijk aan een enkele politieke partij. Zij zijn kieskeurig. Kiezers zijn begonnen te doen wat ze behoren te doen: kiezen. Kieskeurige kiezers maken hun uiteindelijke keuze uit een beperkt aantal, ideologisch soortgelijke partijen.
  • De veranderlijkheid bij verkiezingen wijst dus niet op een crisis van de Nederlandse democratie.
  • Wel is er een crisis van de gevestigde partijen. Zij zien hun vaste aanhang steeds verder slinken en worden één van vele middelgrote partijen. Het partijstelsel raakt hierdoor versnipperd. Het democratisch gehalte van de Nederlandse politiek wordt versterkt, maar coalities kunnen door de versnippering instabieler worden.

Filed Under: Kiezers en publieke opinie, Politieke partijen Tagged With: kiezers, parlement, Politieke partijen

Over de auteur

Armen Hakhverdian
Armen Hakhverdian is universitair hoofddocent politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij doet onderzoek naar politieke vertegenwoordiging, publieke opinie en ongelijkheid. Hij schreef samen met Wouter Schakel het boek 'Nepparlement? Een pleidooi voor politiek hokjesdenken' (2017, Amsterdam University Press) over ongelijke vertegenwoordiging in Nederland.
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Aanhangers van populistische partijen: geïnformeerd, ongeïnformeerd, of verkeerd geïnformeerd?

De schizofrene relatie tussen opiniepeilers, media en wetenschappers

Aflevering 70 – Het werk van een klinisch viroloog in tijden van Covid-19, met Katja Wolthers

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Aflevering 94 – De ‘Heilige Alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechts, met Sander Rietveld

Mijn gast van vandaag is Sander Rietveld, politicoloog en onderzoeksjournalist bij Zembla. Sander … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in