• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Hoe politieke partijen strijden om de kiezersgunst

door Tom van der Meer 10/02/2014 3 Reacties

De campagneperiode leidt een half-sluimerend bestaan. Te midden van het geweld van de Olympische Spelen en de aandacht voor Plasterk en de NSA, zullen politieke partijen binnenkort toch de strijd aan moeten gaan om kiezers aan zich te bieden en zullen zich inhoudelijk van elkaar proberen te onderscheiden.

Een van de klassieke vraagstukken in politicologie betreft de wijze waarop partijen deze inhoudelijke competitie voeren. Grofweg zijn er twee benaderingen die stellen hoe de inhoudelijke competitie verloopt; twee strategieën die partijen zouden gebruiken om hun ideeën voor het voetlicht te brengen.

 

Kruis de degens

De eerste strategie is inhoudelijk de degens kruisen. Partijen verschillen van partijvoorkeur, en zullen elkaar het vuur aan de schenen willen leggen. De meeste
één-op-één debatten in de verkiezingscampagne zijn daarop gebaseerd: partijleiders die het scherpst met elkaar van mening verschillen worden tegenover elkaar gezet. Wilders (PVV) tegen Cohen (PvdA) over de multiculturele samenleving. Rutte (VVD) tegen Roemer (SP) over zorg en economie. Partijen verschillen van mening op een thema, en vergroten die verschillen uit.

 

Normen en waarden, economie, het eerlijke verhaal, en onderwijs

De tweede strategie is het selectief benadrukken van onderwerpen waarop je je wil profileren, onderwerpen die ‘eigen’ zijn aan je partij en waar andere partijen het eigenlijk niet mee oneens kunnen zijn. Zo benadrukte Balkenende tussen 2002 en 2006 met succes zijn thema ‘normen en waarden’, dat uitstekend bij hem en het CDA paste. Mark Rutte verkreeg plots succes in 2010 toen hij alle onderwerpen frame’de in termen van een ‘sterke economie’.  Diederik Samsom wilde in 2012 ‘het eerlijke verhaal’. D66 profileert zich vooral sinds 2006 (na het opgeven van de kroonjuwelen) als de Onderwijspartij.

Niemand is tegen normen en waarden, tegen een sterke economie, tegen een eerlijk verhaal, tegen onderwijs – althans, niet zo lang deze thema’s niet verder worden ingevuld. Partijen en partijleiders zouden daarom zo veel mogelijk langs elkaar heen praten. Door issue-owner te worden van een populair thema, geef je de partij een identiteit en bind je kiezers aan je.

De twee strategieën hangen samen met twee benaderingen in het Europese politicologische onderzoek naar partijposities en electorale competitie. Als de eerste strategie werkt, moeten onderzoekers zich primair richten op inhoudelijke tegenstellingen in partijprogramma’s en campagnes – de zogeheten confrontationele benadering. Als de tweede strategie werkt, moeten onderzoekers zich primair richten op de nadruk die thema’s krijgen – de zogeheten saliency-benadering.

 

Twee benaderingen

Lange tijd domineerde de tweede benadering in het Europese politicologische onderzoek naar partijposities. Het heeft geleid tot gigantische dataverzamelingsprojecten waarbinnen in een enorm aantal landen de verkiezingsprogramma’s – steeds vaker automatisch – werden gecodeerd. De onderzoekers van het Comparative Manifestos Project stellen dat kiezers verschillende prioriteiten leggen, en dat partijen daarom goeddeels dezelfde posities oppikken. Zelfs als empirisch blijkt dat fundamenteel verschillende standpunten op zo’n thema ingenomen worden, zo stelt deze theorie, zou in de praktijk nog altijd één van de twee domineren.

De confrontationele benadering (zie oa hier en hier), die stelt dat partijen wel degelijk verschillende inhoudelijke standpunten innemen (al is het binnen de beperkte marges die een moderne democratie toestaat), is veel minder wijdverbreid. Toch kwam de saliency-benadering steeds meer onder vuur te liggen.

 

Tegenstellingen en overeenstemmingen

Maar welk van de benaderingen is het nuttigst? Welke strategie wordt nu daadwerkelijk door politieke partijen gebruikt?

Deze maand verscheen een studie van vier politicologen uit Wenen [GEEN paywall!] naar Oostenrijkse verkiezingsprogramma’s, waarin dit fijntjes wordt uitgezocht.

Ja, partijen leggen meer nadruk op die thema’s waarvan zij onder kiezers de natuurlijke ‘eigenaar’ zijn. En ja, partijen leggen wat minder nadruk op die thema’s waarop hun standpunten electoraal ongunstig zijn.

Maar uit de analyse blijkt dat inhoudelijke verschillen van opvatting belangrijker zijn dan verschillen in nadruk. Dat geldt vooral op het thema Europa. Milieu is het enige thema waar partijen het inhoudelijk zozeer met elkaar eens zijn dat de belangrijkste verschillen draaien om een verschil in nadruk van het thema.

De Weense studie zegt niet welk van de twee strategieën het meest effectief is, wel dat partijen zich het meest richten op inhoudelijke tegenstellingen. En dat geldt vooral voor het thema Europa. De continue inzet van met name de PVV om Europa te politiseren is in dat licht strategisch.

Filed Under: Kiezers en publieke opinie, Politieke partijen Tagged With: cmp, confrontational, partijprogramma, partijstrategie, saliency, verkiezingsprogramma

Over de auteur

Tom van der Meer
Tom van der Meer (1980) is Hoogleraar Politicologie, in het bijzonder Legitimiteit, Ongelijkheid en Burgerschap, aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werkte hij bij het Sociaal en Cultureel Planbureau en aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is sinds 2015 co-Directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) en Lokaal Kiezersonderzoek (LKO). Hij doet voornamelijk onderzoek naar Politiek vertrouwen, Kiesgedrag (electorale volatiliteit), Politieke socialisatie, en Sociaal kapitaal (burgerparticipatie, etnische diversiteit).
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. Armen Hakhverdian says

    10/02/2014 at 08:38

    Wat is het verschil tussen de ‘confrontationele’ benadering en simpelweg verschillende posities op een issue innemen (zoals bijvoorbeeld in de Downsiaanse traditie)?

    Log in om te reageren
    • Tom van der Meer says

      10/02/2014 at 09:08

      Dat Downsiaanse, economische ‘model’ is vele malen algemener. Posities daarbinnen kunnen ingevuld worden met saliency (wie vaker sociale zekerheid benadrukt zou linkser zijn) of met confrontatie (inhoudelijke positie dat sociale zekerheid genereuzer zou moeten zijn dan nu).

      Log in om te reageren
  2. Laurenz Ennser-Jedenastik says

    10/02/2014 at 11:14

    Nice post. And thanks for the reference to our article (which by the way is not paywalled)!
    Despite some of our results I do believe that there is in many cases a relationship between saliencies and positions, it’s just not necessarily linear. But you would expect parties who use their competence/ownership advantage on an issue to be at one extreme of the respective dimension (like the PVV on Europe).

    Log in om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Vertekenen kaartjes met verkiezingsuitslagen de politieke werkelijkheid?

A Game of Chicken? Mogelijke scenario’s voor het belastingplan

Palin, Trump en de mobilisatie van onvrede

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Aflevering 94 – De ‘Heilige Alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechts, met Sander Rietveld

Mijn gast van vandaag is Sander Rietveld, politicoloog en onderzoeksjournalist bij Zembla. Sander … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in