Holland Casino redden? Stoppen met nivelleren!

Honderd miljoen euro. Zo hoog zal de schuld van Holland Casino binnenkort opgelopen zijn. Hoewel het nationale smethuis al jaren enthousiast adverteert met optredens van Lange Frans, Glennis Grace en Do, lukt het haar al jaren niet om winstgevend te zijn.  En dat terwijl het bedrijf een staatsmonopolie heeft op het uitbaten van casino-spellen. Kennelijk stroomt er te weinig gokkersbloed door de Nederlandse aderen. Holland Casino wil het huishoudboekje in balans brengen door de arbeidsvoorwaarden te versoberen en 400 tot 450 fte’s te schrappen. Hoe kunnen deze banen gered worden? Op basis van recent onderzoek, dat ik samen met collega’s Thijs Bol en Bram Lancee uitvoerde, kom ik met een onconventionele suggestie.

Gokken als risico-gedrag

Wat motiveert mensen om te gokken? Het was ons opgevallen dat het onderwerp gokken grotendeels genegeerd werd in de sociaalwetenschappelijke literatuur. Natuurlijk, er bestaat een uitgebreide psychologische en neurologische literatuur,  die zich vooral richt op verklaringen voor gokverslaving. Het overgrote deel van de gokkers  is echter niet verslaafd; volgens onderzoek uit 2007 is bij slechts 3% van de gokkers sprake van een problematische of pathologische verslaving.

Het ‘reguliere’ gokgedrag  kan echter op weinig aandacht van sociaal-wetenschappers rekenen. Dat is vreemd, want gokken is bij uitstek een fenomeen dat hen zou moeten interesseren. Gokken is een klassiek voorbeeld van risico-gedrag,  een onderwerp dat door vermaarde sociologen als Ulrich Beck en Anthony Giddens al decennia geleden op de agenda is gezet. En gokken beïnvloedt de maatschappelijke rangorde. Wie de loterij wint, stijgt op de sociaaleconomische ladder, maar wie zijn vermogen vergokt in het casino, daalt. Bovendien kan gokken ook functioneren als een statussymbool: wie het zich kan veroorloven grote bedragen te verliezen in het casino laat zien dat hij het breed heeft hangen. Gokken is wijdverspreid: ruim 82% van de Amerikanen geeft aan minstens één keer per jaar te gokken. In Nederland spelen er alleen al 2,4 miljoen huishoudens maandelijks mee aan de postcodeloterij  .

Inkomensongelijkheid

Terug naar ons reddingsplan voor Holland Casino: hoe kunnen we zorgen dat mensen meer gaan gokken? In ons onderzoek ­– working paper hier; verschijnt januari 2014 in Sociological Spectrum – dragen we de hypothese aan dat een stijging in de inkomensongelijkheid leidt tot een toename van de gokuitgaven. We geven hiervoor drie theoretische argumenten, waarvan ik er hier één nader zal toelichten.

Zoals eerder aangegeven kunnen mensen gokken gebruiken als een strategie om vooruit te komen in de maatschappij. Een mooi praktijkvoorbeeld hiervan is te zien in dit youtube-filmpje. Gokker Ashley Revell zegde zijn baan op, verkocht zijn huis en verzamelde zijn spaargeld om vervolgens all-in te gaan op rood bij roulette. Hij won (excuus voor de spoiler) en gebruikte zijn winst om een lucratieve online poker site te beginnen. Nu had Revell natuurlijk behoorlijk veel geluk; er zijn slimmere manieren om vooruit te komen in de maatschappij, bijvoorbeeld door te investeren in een goede opleiding. Dat neemt echter niet weg dat veel mensen bereid zijn een klein gokje te wagen om mogelijk veel te winnen. Dit is precies de reden dat velen meespelen in de loterij, terwijl de verwachtingswaarde daar toch echt negatief is.

Hoe beïnvloedt inkomensongelijkheid de overweging om een gokje te wagen? Volgens de op dit blog door Armen Hakhverdian gerecenseerde ongelijkheidseffectenbijbel “The Spirit Level” van Wilkinson en Pickett ontstaan er bij grotere inkomensongelijkheid grotere statusverschillen in de maatschappij. Deze verschillen zorgen voor grotere motivatie bij de onderklasse om te proberen een hogere status te bereiken. Theoretisch klinkt dit allemaal erg interessant, maar blijkt dit ook uit de data?

Gokgedrag in 26 Amerikaanse staten

Om dat te onderzoeken hebben we gebruik gemaakt van de Gambling Impact en Behavior Study. Deze dataset bevat onder meer de jaarlijkse bruto-uitgaven aan loterijen en sportweddenschappen in 26 Amerikaanse staten  voor de periode 1980-1997. Onderstaande grafiek bevat scatterplots met respectievelijk deze bruto-uitgaven en de inkomensongelijkheid op dat moment. Op het eerste gezicht lijkt er een positief verband te bestaan tussen inkomensongelijkheid en gokuitgaven. Verdere statistische analyses bevestigen dit beeld: ook als we controleren voor fluctuaties in het inkomen van de staten en voor een tijdstrend blijft dit verband overeind.

Hieronder staan de door het model voorspelde uitgaven aan loterijen per staat uitgezet tegenover de inkomensongelijkheid in het voorafgaande jaar. Zowel binnen als tussen staten komt een hogere ongelijkheid overeen met hogere gokuitgaven. Voor een uitgebreidere theoretische en empirische onderbouwing van ons argument raad ik de geïnteresseerde lezer uiteraard aan het volledige paper te lezen.

Hans Spekman vs Holland Casino?

Wat staat het Holland Casino dus te doen om haar hachje te redden? Uit onderzoek van het Amsterdams Instituut voor Arbeidsstudies bleek recent al dat de verschillen in inkomens tussen rijk en arm in Nederland de afgelopen jaren zijn gestegen. Toch kan het nooit kwaad het zekere voor het onzekere te nemen. Een uitgebreide lobby tegen het nivelleer-feestje van Hans Spekman is wellicht niet de meest politiek-correcte optie, maar een fors oplopende inkomensongelijkheid zou wel een hoop potentiele klanten kunnen overtuigen om eventuele initiële bezwaren tegen Lange Frans opzij te schuiven.