• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Hongarije: Een electorale autocratie binnen de EU

door Tom van der Meer 31/03/2020 0 Reacties

In weinig landen gaat de democratie zo snel achteruit als in Hongarije. Het jaarlijkse rapport van Varieties of Democracy classificeert het land inmiddels als een electorale autocratie, de eerste EU-lidstaat die niet voldoet aan de minimale kwalificaties voor een democratie. In weinig landen is de democratie zo snel geërodeerd als in Hongarije. Het figuur hieronder laat zien in welke landen het democratisch gehalte wezenlijk is gestegen (groen) of gedaald (oranje/rood). Turkije, Polen en Hongarije springen eruit.

Bron: V-Dem Democracy Report 2020

De kwalificatie van V-Dem is snoeihard, maar gebaseerd op een wereldwijd, grootschalig, en al langlopend academisch onderzoek naar de kwaliteit van de democratie in alle facetten. De Hongaarse premier Victor Orbán houdt zelf liever de term illiberale democratie aan dan electorale autocratie.

Toch trekt Orbán zich weinig aan van de diskwalificatie. Sterker, deze week zette Hongarije opnieuw een stap richting de democratische afgrond. Het Hongaarse parlement ging akkoord met een noodwet. Door die noodwet kan Orbán regeren per decreet, zonder tussenkomst van het parlement in reactie op de Corona-crisis. De noodwet geldt zo lang als daadkrachtig ingrijpen tegen de Corona-crisis nodig is. Het parlement zet zichzelf buitenspel.

Ontmanteling van tegenmachten

Dat is minder merkwaardig dan het lijkt. In het Hongaarse parlement heeft Fidesz, de partij van Orbán, een gekwalificeerde (tweederde) meerderheid van de zetels. Wat deze week gebeurt in Hongarije is niet zozeer een parlement dat zichzelf opzijschuift, maar een politieke partij die een tegenmacht ontmantelt.

Dat is het dominante patroon geweest in de Hongaarse democratie sinds 2010. Fidesz heeft in het afgelopen decennium de ene na de andere tegenmacht uitgeschakeld. Fidesz paste het kiesstelsel aan zodat het met een minderheid van de stemmen een supermeerderheid in het parlement kon behalen. Fidesz zegde buitenlandse non-gouvernmentele organisaties de wacht aan. Fidesz koloniseerde staatsmedia en legde vrije media aan banden. De basis voor veel van deze aanpassingen werd al vroeg gelegd, toen Fidesz de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht ondermijnde en het Hongaarse hooggerechtshof vol plantte met eigen politieke benoemingen.

Door het uitschakelen van tegenmachten, erodeerden Orbán en zijn partij de Hongaarse democratie stapsgewijs. Dit is precies terug te zien in de data van V-Dem (zie Figuur 2).

Bron: V-Dem website

Al die stappen zijn geen plannen geweest die Orbán de kiezers had voorgelegd voordat hij aan de macht kwam. Maar het wel desondanks beleid dat hij rap doorvoerde zodra hij de macht had en kans kreeg. Het verschaft Fidesz meer mogelijkheden om beleid door te voeren, maar ontneemt oppositie de kans om een positie te verwerven.

Geen tegenmacht, maar machtsaccumulatie

Juist tegenmacht is een belangrijk onderdeel van de democratie, zoals de Franse filosoof Pierre Rosanvallon niet nalaat te benadrukken.

Het is echter geen toeval dat de democratie in Hongarije onder druk staat, net als in landen als Polen en Turkije. Stuk voor stuk zijn het landen waar een electorale minderheid door het politieke systeem alle macht in handen gelegd kan krijgen. Daar zit een probleem. “The accumulation of too much power in the hands of an incumbent, appears to be a persistent threat to democratic stability”, aldus de politicoloog Milan Svolik. Dat is nu precies wat er gebeurd is in Hongarije. Door een combinatie van evenredigheid en kiesdistricten kreeg Fidesz in 2018 met 49% van de stemmen en in 2014 met zelfs 44% van de stemmen ruim tweederde van de zetels in het parlement.   

Het kiesstelsel geeft Fidesz zodoende de kans (het gebrek aan tegenmacht) en de prikkel (het versterken van de eigen positie) om democratische procedures naar de hand te zetten. De politieke meerderheid, die eigenlijk een electorale minderheid is, kan de eigen positie structureel versterken. En dat doet ze ook: via kieswetten, via parlementaire procedures, of door rechters en media te knechten.

Wat nu?

De vraag is of de Europese Unie het zal aandurven om maatregelen te nemen tegen Hongarije. Weliswaar heeft de Europese Volkspartij – de samenwerking tussen christendemocratische partijen in Europa – in 2019 na lang dralen het lidmaatschap van Fidesz opgeschort. Maar voor politici in landen als Polen en Slowakije is Orbán als voorbeeld gaan dienen.

Filed Under: Democratie Tagged With: Fidesz, hongarije, Orban, v-dem

Over de auteur

Tom van der Meer
Tom van der Meer (1980) is Hoogleraar Politicologie, in het bijzonder Legitimiteit, Ongelijkheid en Burgerschap, aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werkte hij bij het Sociaal en Cultureel Planbureau en aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is sinds 2015 co-Directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) en Lokaal Kiezersonderzoek (LKO). Hij doet voornamelijk onderzoek naar Politiek vertrouwen, Kiesgedrag (electorale volatiliteit), Politieke socialisatie, en Sociaal kapitaal (burgerparticipatie, etnische diversiteit).
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Geef een antwoord Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Stereotyperen kiezers Islamitische politici als homofoob?

Wie gaat zweten en fronsen van de politiek?

De liefde tussen D66 en de Europese liberale familie

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: de radicaal-rechtse ruimte

Over anderhalve week stemmen we voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Waar zullen we – … [Lees verder...]

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in