Hulp genoeg voor Duitse kiezer, maar is het goed advies?

Het Duitse partijenlandschap mag dan iets eenvoudiger zijn dan het Nederlandse, nog steeds is er keuze tussen zo’n vijf tot acht partijen. Verscheidene kieshulpen bieden de Duitse kiezer de helpende hand bij hun stemkeuze. Naast de Wahl-o-mat, de Duitse versie van StemWijzer, zijn er het Bundeswahlkompass, het Duitse Kieskompas, en ParteieNavi van het Preferencematch consortium. Naast verschillen in de keuze van de stellingen en de manier waarop partijen een positie op die stellingen wordt toebedeeld, verschillen deze hulpmiddelen ook in de manier waarop het advies wordt gepresenteerd. De Wahl-o-mat drukt de overeenkomst met partijen uit als een percentage. Bundeswahlkompass en ParteineNavi gebruiken een ruimtelijk model.

Zo’n grafische representatie van de resultaten heeft als voordeel dat de kiezer niet alleen meer te weten komt over z’n eigen match met partijen, maar ook over hoe het partijenlandschap eruit ziet. Toch is het gebruik ervan onder wetenschappers die onderzoek doen naar stemhulpen onderwerp van discussie. Samen met Simon Otjes onderzocht ik eerder de ruimtelijke weergave die in de EU Profiler uit 2009 werd gebruikt (paywall, vrije versie). Vaak bleken stellingen die samengevoegd werden tot één dimensie onvoldoende sterk samen te hangen. Dit blijkt ook het geval bij meerdere van de ‘kieskompassen’ die het Nederlandse bedrijf van VU-wetenschapper André Krouwel maakte (pdf).

Het Bundeswahlkompass is echter een positieve uitzondering. Zowel de links-rechtsdimensie als de progressief-conservatieve dimensie hebben een hoog schalingscoëfficiënt (H_LR=0,789, H_PC=0,619). Met andere woorden: de posities van partijen op de stellingen hangen sterk samen, zodat we ze goed kunnen samenvatten met twee dimensies. Eigenlijk zou zelfs één dimensie voldoende sterk zijn om de partijposities op 26 van de 30 stellingen te kunnen samenvatten (H = 0,697).

Er is één gevaar bij zo’n sterk model: je kunt natuurlijk alleen onderwerpen selecteren waarop er sprake is van voldoende samenhang. Als je andere politiek relevante onderwerpen (die niet aansluiten bij de twee dimensies) laat liggen, dan heb je wel een goed model, maar de vraag is of je ook een goed advies hebt. In het geval van Duitsland lijkt dat bij het Bundeswahlkompass niet aan de orde: onderwerpen als milieu, EU, immigratie en economie komen allemaal aan bod.

Nog steeds geldt bij een stemhulp dat je het kunt gebruiken bij je stemkeuze maar dat je er niet blind op moet varen. Het ontwerp van deze stemhulpen heeft invloed op de resultaten die je krijgt. Maar ze bieden wel een toegankelijke manier om kennis te nemen van partijstandpunten. Dat is in een tijd waarin de vorm veelal voorop staat geen slechte ontwikkeling.