Is een stem op de VVD een stem op D66, of andersom?

Volgens de Jonge Socialisten is een stem op D66 een stem op de VVD. De JS maakte dit verwijt tijdens de jongste gemeenteraadsverkiezingen. Bij de aankomende Europese verkiezingen is het verwijt veel duidelijker: D66 en VVD behoren tot dezelfde partijgroep in het Europees Parlement, de Alliance for Liberals and Democrats in Europe (ALDE). Is D66 inderdaad hetzelfde als de VVD? Of is één van de twee de vreemde eend in de bijt in de ALDE? En is dat dan D66 of de VVD? Of is de ALDE een samenraapsel van uiteenlopende bewegingen en zijn zowel D66 als de VVD geen vreemde eend in de bijt?

VVD en D66 zijn loyaal aan partijgroep

Votewatch.eu geeft een goed overzicht van de loyaliteit van een partij aan de partijgroep. Met loyaliteit wordt het aantal keer dat de nationale partij meestemt met de partijgroep bedoeld. De meeste nationale partijen in het Europees Parlement zijn behoorlijk loyaal aan hun partijgroep, zo ook D66 en VVD. In de periode 2009-2014 stemt D66 96.6% keer hetzelfde als de partijgroep, en de VVD 93.8%. Dit is nagenoeg hetzelfde als in de periode 2004-2009. De ALDE-partijen zijn in het algemeen behoorlijk loyaal, van de 31 partijen stemmen er 24 minstens 9 van de 10 keer hetzelfde als de partijgroep. De ALDE is dus geen samenraapsel van allerlei bewegingen. De Europese groep van de SGP – Europa van Vrijheid en Democratie – is dat bijvoorbeeld wel. Daar stemt men slechts in 48% van de gevallen hetzelfde.

Het stemgedrag van partijen is niet ideaal om te evalueren of een partij goed bij een partijgroep past. Dit komt doordat de wetten waarop het parlement kan stemmen niet representatief zijn voor het hele ideologische spectrum. Heikele issues worden vaak van de agenda gehouden. Een andere maat om de match tussen ALDE en D66-VVD te bekijken is de links-rechts positie van de partijen.

VVD veel te rechts voor ALDE

Wat is de links-rechts positie van ALDE? En hoe steekt die af bij de links-rechts positie van VVD en D66? Om de positie van ALDE te meten gebruik ik een expert survey die posities van Europese partijgroepen meet (link). Dit vergelijk ik met een expert survey van de posities van nationale partijen (link). Dat levert het onderstaande plaatje op. De punten zijn de gemiddeldes van de posities die experts aan partijen hebben gegeven, de lijnen zijn de 95% betrouwbaarheidsintervallen van dat gemiddelde. De positie van alle Nederlandse partijen overlapt met die van hun Europese partijen, behalve de VVD. Sterker nog, de VVD is nog rechtser dan de EPP, de partij die in het Europese Parlement ter rechterzijde van de ALDE staat. Qua links-rechts positie overlapt de VVD wel met de ECR, de European Conservatives and Reformists, de partijgroep van de Christenunie.

Als we naar specifieke issues kijken dan valt de VVD ook buiten de ALDE-boot. De VVD is rechtser in regulatie-issues, milieu-issues, immigratie, EU integratie en op de “spending vs. taxes” dimensie.

VVD is een uitzondering

De VVD past dus slecht bij de ALDE. Dit is uitzonderlijk. Op basis van positie (links/rechts) en op verschillende issues plaatsen McElroy en Benoit 80% van de partijen in de juiste partijgroep. De VVD behoort dus tot de 20% die niet bij de juiste partij zit. Ook beweren McElroy en Benoit dat verschuivingen naar een andere partijgroep het beste zijn te verklaren door ideologische mismatches. Kortom, hun model voorspelt dat de VVD op termijn een andere groep opzoekt. De logische keuze zou dan de European Conservatives and Reformists zijn, een partij waarin o.a. de Britse, Tsjechische en Poolse conservatieven zitten.