• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Is het radicaal linkse gedachtegoed een kwart eeuw na de val van de Muur uitgestorven?

door Matthijs Rooduijn 27/10/2014 5 Reacties

Volgende maand is het precies 25 jaar geleden dat de Berlijnse Muur viel. Tijd om eens voorzichtig de balans op te maken. Hoe zit het met het radicaal linkse gedachtegoed dat iets meer dan een kwart eeuw geleden nog hoogtij vierde in Europa? Is het op sterven na dood? Of is het door met zijn tijd mee te gaan nog volop aanwezig?

In de media is er in ieder geval maar weinig aandacht voor radicaal links. Wanneer het in het publieke debat over radicale politieke partijen gaat, is er vooral aandacht voor het radicaal rechtse uiteinde van het politieke spectrum. Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement van afgelopen mei bijvoorbeeld besteedden commentatoren vooral aandacht aan de electorale successen van rechtse partijen als Ukip in Groot-Brittannië en Front National in Frankrijk.

Dat is niet terecht. Ook radicaal linkse partijen hebben grote overwinningen weten te boeken bij de Europese verkiezingen. Het Griekse SYRIZA wist het aantal zetels te verzesvoudigen. De partij ging van bijna 5% van de stemmen in 2009 naar bijna 27% in 2014. Het Spaanse Podemos deed voor de eerste keer mee aan de verkiezingen en wist in één keer 8% van het electoraat achter zich te krijgen. Ook ‘onze eigen’ SP wist meer stemmers te trekken dan in 2009. Uit onderzoek blijkt dat de radicaal linkse partijfamilie het qua nationale electorale successen beter doet dan radicaal rechts en vergelijkbaar is met de Groene partijfamilie.

 

Aanpassingsvermogen

Politicoloog Luke March laat in zijn recente boek Radical Left Parties in Europe zien dat radicaal linkse partijen hun succes voor een groot gedeelte te danken hebben aan hun aanpassingsvermogen. Streng communistische partijen die star vast zijn blijven houden aan de Marxistisch-Leninistische blauwdruk zijn steeds meer in de marge terecht gekomen. Maar partijen die sterk linkse opvattingen op sociaaleconomisch vlak zijn gaan combineren met progressieve standpunten op het gebied van bijvoorbeeld milieu en andere postmaterialistische issues zijn er veelal in geslaagd een substantieel deel van het electoraat aan zich te binden.

March onderscheidt verschillende types radicaal linkse partijen. Ten eerste zijn er de wat traditionele communisten. Hoewel veel van deze partijen het Leninisme afgezworen hebben, zijn zij op veel vlakken nog behoorlijk conservatief. Voorbeelden zijn de Franse communistische partij PCF en de Italiaanse Rifondazione Comunista. Ten tweede zijn er de democratisch socialisten. Zij zijn veel progressiever en moderner en leggen een grotere nadruk op zaken als feminisme en participatieve democratie. Voorbeelden zijn de meeste Scandinavische radicaal linkse partijen. Ten derde heb je de populistisch socialistische partijen. Zij vertonen veel overeenkomsten met de democratisch socialisten maar combineren dat met een sterke anti-establishment boodschap: de politiek maakt er een zooitje van en zou meer naar de ‘gewone burger’ moeten luisteren. Voorbeelden zijn volgens March de SP en Die Linke in Duitsland. (Je kunt je afvragen of deze laatste categorie onderscheidend genoeg is. Misschien is beter alleen de eerste en tweede categorie van elkaar te onderscheiden [zie ook hier].)

 

Meer aandacht voor radicaal links graag

March benadrukt dat de partijen ondanks deze verschillen genoeg met elkaar gemeenschappelijk hebben om van een radicaal linkse partijfamilie te kunnen spreken. Vrijwel allemaal combineren ze een sociaaleconomisch sterk linkse agenda met redelijk progressieve opvattingen op het gebied van bijvoorbeeld milieu. Vrijwel alle partijen zijn ook behoorlijk Eurosceptisch ingesteld. De meeste partijen zijn lid van de Europese groep  Europees Unitair Links/Noords Groen Links (GUE/NGL) – de op vier na grootste groep in het EP – en werken dus ook veel met elkaar samen.

Een kwart eeuw na de val van de Muur is het radicaal linkse gedachtegoed dus allesbehalve verdwenen. Het is veranderd want het heeft zich aangepast aan de politieke omstandigheden. Maar het is nog steeds onderscheidend. Bovendien weten behoorlijk veel partijen het radicaal linkse gedachtegoed goed aan de kiezers te slijten en dus flinke electorale successen te boeken. Radicaal links verdient daarom meer aandacht. Van zowel politicologen als van journalisten.

 

Filed Under: Politieke partijen, Religie, ideologie en ethiek Tagged With: Berlijnse Muur, communisme, Populisme, Radicaal links, socialisme, SP

Over de auteur

Matthijs Rooduijn
Matthijs Rooduijn is universitair docent bij de afdeling Politicologie van de Universiteit van Amsterdam.
Website: http://matthijsrooduijn.nl
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. Josse de Voogd says

    27/10/2014 at 13:57

    Inderdaad krijgt het rechtspopulisme onevenredig veel aandacht tov radicaal links.
    Verder lijkt me die populistische categorie zeker noodzakelijk om te onderscheiden. Zie de SP, is die participatief, modern, progressief, feministisch? Het hoogopgeleide deel wel enigszins, maar ze houden wijselijk hun mond over deze thema’s gezien de behoudende aanhang.
    De SP heeft in Nederland een specifieke geografische basis (en dus aanhang) die de partij ook anders maakt dan de twee andere categorieen. De eerste categorie hangt geografisch vaak samen met armoede, industrie en organisatiegraad, de tweede met hogeropgeleiden in de steden en de derde met oude breuklijnen, gevoelens van achterstelling en de afkomst van populaire leiders. Zie de SP, de aanhang hangt vooral samen met, jawel, de grenzen tijdens de tachtig jarige oorlog.

    Log in om te reageren
    • Matthijs Rooduijn says

      27/10/2014 at 17:07

      Interessant! Probleem van die specifieke populistsich socialistische categorie is dat in het boek ook wordt beargumenteerd dat vrijwel alle RL partijen steeds populistischer zijn geworden. Ik zou zeggen: kan een component zijn van RL partijen en kiezers, maar is niet noodzakelijkerwijs aparte categorie.

      Log in om te reageren
  2. Hannibal says

    27/10/2014 at 18:07

    @MatthijsR
    Sowieso lijkt electoraal succes de honger naar meer te stimuleren. Populisme, of iig minder ideologische scherpslijperij, lijkt me dan onvermijdelijk. De koers van de SP – inclusief optreden in de media – laat dat zien.
    Ten tweede is de tijd er naar. Dat de afbraak van sociale voorzieningen geruislozer gaat dan de opbouw er van is hoe dan ook iets waarover sociologen en historici zich over 2100 jaar zullen verbazen.
    Als uitbreiding van mijn 1e punt wil ik nog toevoegen dat een bijzonder kenmerk van de genoemde linkspopulisten is, dat zij aan de macht ruiken, of over mensen beschikken die er deel aan hebben gehad. De bewegingen met radicaal links in Frankrijk (en wellicht in Italië) zouden daarop bekeken moeten worden om te zien in hoeverre dat een correcte observatie is.

    Log in om te reageren
    • Matthijs Rooduijn says

      27/10/2014 at 21:57

      Ik denk ook dat de geur van macht RL partijen doet matigen. Op het moment dat mogelijke regeringsdeelname dichterbij komt zie je dat partijen minder populistisch worden en ook minder uitgesproken op veel andere vlakken (NAVO of de inrichting van het politieke bestel).

      Log in om te reageren
      • Hannibal says

        27/10/2014 at 22:38

        Hmmm. In hoeverre je iets meer of juist minder populistisch noemt lijkt me een kwestie van perceptie. Lijken we tegengesteld over te denken, maar dat verandert het punt niet essentieel. 😉

        Log in om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Leidt de economische crisis tot meer dictaturen?

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

Hoe links is Syriza? En wat kunnen we van ze verwachten?

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Aflevering 94 – De ‘Heilige Alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechts, met Sander Rietveld

Mijn gast van vandaag is Sander Rietveld, politicoloog en onderzoeksjournalist bij Zembla. Sander … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in