• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Is ongelijkheid wel zo slecht?

door Matthijs Rooduijn 14/04/2014 5 Reacties

Tijdens de crisis is de ongelijkheid in Nederland groter geworden, zo berichtte de Volkskrant afgelopen weekend naar aanleiding van cijfers van het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS). De rijkste 1 procent in ons land beschikt over maar liefst een kwart van het totale vermogen. Een half jaar geleden schreef dezelfde krant ook al uitvoerig over de groeiende ongelijkheid in ons land. Het Amsterdamse Instituut voor Arbeidsstudies (AIAS) had namelijk berekend dat sinds 1977 de 10 procent minst verdienende huishoudens er qua reëel inkomen 30% op achteruit waren gegaan. En dat terwijl het met de andere inkomensgroepen juist steeds beter ging.

Beide berichten leidden tot nogal wat verontwaardigde reacties. SP-leider Roemer riep bijvoorbeeld meteen op de kloof tussen arm en rijk te verkleinen (zie hier). Opvallend is dat vrijwel alle reacties op de cijfers van het CBS sterk normatief geladen zijn. De (linkse) teneur: een zichzelf respecterende verzorgingsstaat zou het niet moeten toestaan dat de sociaaleconomische verschillen tussen burgers zo groot zijn.

Dat is allemaal leuk en aardig, maar met een dergelijke ideologische opvatting kun je het simpelweg eens zijn of niet. Minstens zo interessant is het om te analyseren wat de daadwerkelijke gevolgen zijn van sociaaleconomische ongelijkheid. Daar is tot nu toe helaas veel minder aandacht voor geweest. Misschien valt het in de praktijk allemaal wel mee, en is ongelijkheid helemaal niet zo slecht voor de maatschappij…

Hieronder een kort overzicht van onderzoek naar de gevolgen van sociaaleconomische ongelijkheid op drie vlakken.

 

Burgers

Ten eerste: wat zijn de gevolgen voor de opvattingen van burgers? Uit onderzoek blijkt dat in landen met een grotere mate van inkomensongelijkheid burgers minder tevreden zijn met de democratie en minder vertrouwen te hebben in publieke instituties (zie hier). Dit lijkt er op te wijzen dat een grote mate van ongelijkheid negatieve gevolgen heeft voor de legitimiteit van het politieke systeem. Deze conclusie dient enigszins genuanceerd te worden. Het negatieve effect van inkomensongelijkheid op de opvattingen van burgers geldt niet voor iedereen even sterk. Het effect is vele malen groter bij linkse mensen dan bij rechtse mensen (maar ook bij mensen met rechtse opvattingen nog steeds aanwezig).

Daarnaast is de mate van ongelijkheid van invloed op het geluksgevoel van burgers (zie hier). Uit een onderzoek in de Verenigde Staten, dat een periode bestrijkt van meer dan dertig jaar, blijkt dat mensen gelukkiger zijn in jaren waarin de inkomensongelijkheid minder groot is. De resultaten van dit onderzoek wijzen erop dat een grotere mate van inkomensongelijkheid er toe leidt dat mensen elkaar minder vertrouwen en anderen als minder rechtvaardig bestempelen en daardoor minder gelukkig zijn. Het effect van ongelijkheid op geluk lijkt overigens niet op te gaan voor mensen met hoge inkomens.

 

Partijen

Als tweede wil ik kort stilstaan bij de gevolgen van inkomensongelijkheid voor de standpunten van politieke partijen. Uit onderzoek van Brian Burgoon (zie hier, paywall) blijkt dat hoe groter de inkomensongelijkheid is, hoe sterker politieke partijen anti-globaliseringsstandpunten uitdragen. Het gaat dan om, onder andere, anti-EU-opvattingen en protectionistische standpunten. Bij een grotere mate van ongelijkheid zijn partijen dus minder sterk internationaal georiënteerd en meer naar binnen gekeerd. Ook hier weer enige nuancering: rechtse partijen omarmen anti-globaliseringsstandpunten bij inkomensongelijkheid sterker dan linkse partijen. Bovendien wordt het effect van ongelijkheid op de anti-globaliseringsstandpunten verzacht wanneer er sprake is van sociaaleconomische herverdeling.

 

Instituties

Ten slotte wil ik kort stilstaan bij de gevolgen van ongelijkheid voor het functioneren van publieke instituties. Uit een vergelijkend onderzoek blijkt dat inkomensongelijkheid corruptie in de hand werkt (zie hier). Wanneer er grotere verschillen bestaan tussen arm en rijk, zo stellen onderzoekers, zullen rijkere mensen ook meer te verliezen hebben. Ze zullen daarom eerder geneigd zijn om hun belangen op illegale wijze veilig te stellen. Bovendien laat dit onderzoek zien dat er ook sprake is van een wederkerig effect van corruptie op sociale ongelijkheid. Het is namelijk in het belang van de machtige rijken om de sociaaleconomische verschillen in stand te houden.

Het antwoord op de vraag in de titel lijkt dus te luiden: ja.

 

En nu?

Probleem is dat linkse partijen vooralsnog vooral ideologische redenen aandragen om sociaaleconomische ongelijkheid terug te dringen. Dat is leuk en aardig, maar de kans dat ze met dergelijke argumenten rechtse partijen of rechtse kiezers weten te overtuigen is gering. Misschien is het een goed idee daarnaast ook de feitelijke gevolgen van inkomensongelijkheid meer te benadrukken. Daar zullen niet-linkse partijen en kiezers misschien gevoeliger voor blijken te zijn…

 

 

Categorie: Economie Tags: arm, armoede, CBS, herverdeling, Inkomensongelijkheid, inkomensverdeling, ongelijkheid, rijk, Roemer, SP, volkskrant

Over de auteur

Matthijs Rooduijn
Matthijs Rooduijn is universitair hoofddocent bij de afdeling Politicologie van de Universiteit van Amsterdam. Hij doet onderzoek naar kiezers en partijen en in het bijzonder naar populisme. Hij is mede-oprichter en -directeur van het Hot Politics Lab.
Website: http://matthijsrooduijn.nl
  • Sociale media links 

Lees Interacties

Reacties

  1. Armen Hakhverdian zegt

    14/04/2014 om 09:46

    Misschien wel goed om te vermelden dat die resultaten van Anderson en Singer vrij kwetsbaar zijn. Tom en ik hebben hun analyse geprobeerd te repliceren met andere datasets en tijdpunten en we vonden geen relatie tussen inkomensongelijkheid en politiek vertrouwen (of tevredenheid met het functioneren van democratie). We vinden ook geen relatie tussen ongelijkheid en politiek vertrouwen voor diegenen die daar gevoelig voor zouden moeten zijn (namelijk economisch linkse burgers). Ik zeg niet dat de relatie er niet is, maar de empirische toets met cross-secties is misschien niet the way to go…

    Login om te reageren
  2. Andre Engels zegt

    14/04/2014 om 10:45

    Een wat mij betreft belangrijker effect is dat ongelijkheid een negatief effect heeft op gezondheid.

    Login om te reageren
  3. Matthijs Rooduijn zegt

    14/04/2014 om 17:52

    @Armen: Interessant. Wat hebben jullie voor data gebruikt? En is er al een paper 😉

    @Andre: Je hebt gelijk. Ik wilde me op de meer politicologische thema’s richten (al hoort geluksgevoel daar eigenlijk ook niet bij…). Er is bijvoorbeeld ook literatuur over de relatie tussen ongelijkheid en criminaliteit.

    Login om te reageren
  4. albert simonis zegt

    14/04/2014 om 22:17

    Wat te denken van The Price of Inequality van Stiglitz? Geeft nog wel wat meer argumenten tegen ongelijkheid.

    Login om te reageren
  5. jasper muis zegt

    08/05/2014 om 20:25

    In aansluiting op Albert Simonis:
    En wat te denken van “The Spirit Level: Why More Equal Societies Almost Always Do Better” van Richard G. Wilkinson & Kate Pickett? Er is een ware hausse artikelen verschenen naar aanleiding van hun boek.

    Login om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet ingelogd zijn op om een reactie te plaatsen.

Primaire Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Prof.dr. Rudy B. Andeweg

Rudy Andeweg: een veelzijdig en betrokken politicoloog

Best-of Hot Politics Lab 2020 en meer met Bert Bakker en Gijs Schumacher

Te Veel of Te Weinig Parlementariërs?

Podcast

Aflevering 133 – Wilders blaast het kabinet op, met Henk van der Kolk en Simon Otjes

Geert Wilders heeft zijn steun aan het kabinet ingetrokken. En zoals het een extraparlementair … [Lees verder...]

Episode 132 – The 2025 German elections, with Tarik Abou-Chadi

We are joined by Tarik Abou-Chadi (Oxford) to discuss the dystopian reality of the 2025 German … [Lees verder...]

Aflevering 131 – Het regionale kiesstelsel van Pieter Omtzigt, met Henk van der Kolk en Simon Otjes

De Stuk Rood Vlees podcast is terug, en wel met een gortdroge aflevering over kiesstelsels! In het … [Lees verder...]

Populisme

Wie is er bang van ‘het volk’? Politiek elitisme in vier Europese landen

Het succes van populisme leidde de afgelopen jaren tot een omvangrijke literatuur rond de vraag wie … [Lees verder...]

Aflevering 127 – Waardenloze politiek (en een stukje formatie), met Tom van der Meer

Tom van der Meer (UvA) schuift aan om te vertellen over zijn nieuwste boek 'Waardenloze politiek: … [Lees verder...]

Plaatjes van de electoraatjes 2023: de PVV

Op 22 november zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. In deze serie gaan wij aan de hand van een … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2025 StukRoodVlees

Copyright © 2025 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in