Journalisten klimmen in de pen: Eerste Kamer verwerpt initiatiefwet

Vorige week dinsdag heeft de Eerste Kamer een initiatiefwet verworpen. Het Initiatiefvoorstel-Recourt, Oskam en Segers had kort gezegd tot doel de strafrechtelijke immuniteit van overheden op te heffen. Diverse kranten en nieuwswebsites (bijvoorbeeld de Volkskrant, NRC, Telegraaf, en NOS) berichtten over de uitslag van deze stemming.

Het feit dat nationale media aandacht besteden aan de uitkomst van een wetsbehandeling in de Eerste Kamer is vrij bijzonder. Want hoewel het in de recente geschiedenis een paar keer gebeurd is dat er veel media-aandacht was voor de behandeling van een wetsvoorstel in de Eerste Kamer (denk aan de zorgwet van minister Schippers en de discussie over de vrije artsenkeuze), blijkt uit onderzoek dat ik met een drietal collega’s heb gedaan dat het grote merendeel van de wetsvoorstellen helemaal geen media-aandacht krijgt (zie dit artikel – €). Over slechts één op iedere vijf wetsvoorstellen wordt direct voorafgaand, tijdens of meteen na het wetgevingsproces geschreven in de nationale kranten.

Media-aandacht voor wetgevingsprocessen is dus iets bijzonders. Maar wanneer is een wetsvoorstel dan wél interessant om over te berichten? De pure inhoud van de wet is meestal niet de reden waarom het journalistieke hart van een parlementair verslaggever harder gaat kloppen. Tenzij, zo blijkt uit zowel het kwantitatieve onderzoek waar ik eerder naar verwees als uit interviews die ik heb gedaan, het wetsvoorstel een ‘grote maatschappelijke impact’ heeft, of ‘veel mensen raakt’. Dit is een van de redenen waarom bijvoorbeeld de Wet Werk en Zekerheid, waarmee het ontslagrecht, flexwerk en de WW hervormd zijn, op veel berichtgeving heeft kunnen rekenen.

[mantra-pullquote align=”right” textalign=”left|center|right” width=”33%”]”Zo vonden diverse journalisten de aanpassing van de Wet normering topinkomens vermeldenswaardig omdat coalitiepartij VVD tegen stemde.”[/mantra-pullquote]

De kans op media-aandacht voor wetgevingsprocessen is echter vooral groot wanneer er sprake is van conflict. Dat kan meerdere dingen betekenen, maar meestal komt het neer op onrust of spanning tussen de Eerste en Tweede Kamer, tussen de coalitiepartijen, of binnen een (coalitie)partij. Zo vonden diverse journalisten de aanpassing van de Wet normering topinkomens vermeldenswaardig omdat coalitiepartij VVD tegen stemde. De zorgwet van minister Schippers was een goed voorbeeld van zowel spanning tussen de Eerste en Tweede Kamer (de Tweede Kamer had er immers mee ingestemd), als van spanning tussen coalitiepartijen (de VVD stemde in beide Kamers voor), áls van spanning binnen een coalitiepartij (drie PvdA-senatoren stemden tegen, de overige stemden voor). Het wetsvoorstel had bovendien grote maatschappelijke impact, en de uitslag kwam onverwacht, een andere factor die de nieuwswaardigheid van een wetsbehandeling kan vergroten.

Het feit dat er aandacht was voor de initiatiefwet die deze week verworpen werd door de Eerste Kamer is heel begrijpelijk. Weliswaar zou de wet niet meteen grote gevolgen hebben voor het dagelijks leven van burgers, maar er was sprake van zowel conflict als van een onverwachte ontwikkeling – in ieder geval in de perceptie van journalisten. Conflictueus was ten eerste dat het wetsvoorstel verworpen werd, en ten tweede dat de Eerste Kamerfractie van het CDA tegen stemde, terwijl het CDA nota bene een van de drie initiatiefnemers van het wetsvoorstel was (oftewel: conflict Eerste versus Tweede Kamer én conflict binnen een partij). Smullen dus, voor journalisten.

Om nog even terug te komen op waar ik mee begon: er zijn maar weinig wetgevingsprocessen die aandacht krijgen in de Nederlandse media. De interactie tussen politiek en journalistiek is vaak voorafgaand aan en na afloop van de behandeling veel intensiever. Dat geldt zelfs voor wetsvoorstellen waarbij er ook voor het wetgevingsproces zelf wel aandacht is, zoals de Wet Werk en Zekerheid: er was voorafgaand veel aandacht voor het Sociaal Akkoord (waar het wetsvoorstel uit voort kwam), en een storm aan berichtgeving rond de inwerkingtreding (tot op de dag van vandaag in de Volkskrant: Universiteit ontduikt flexwet met ‘knutselcontracten’).

En als er al journalistieke aandacht is voor de parlementaire behandeling van wetsvoorstellen, is dat meestal voor de uitkomst van het proces, en veel minder voor de behandeling op zich. Je leest of ziet zelden tot nooit een uitgebreid verslag van een wetgevingsdebat, waarbij bijvoorbeeld ook uitgebreid aandacht wordt besteed aan de positie van kleinere partijen en/of partijen die niet nodig zijn voor het behalen van een meerderheid. Is dat erg? Ja, als je vindt dat het de rol van journalisten is om kiezers in staat te stellen partijen af te rekenen op hun gedrag in het parlement. Tegelijkertijd is het misschien wel goed dat zoiets fundamenteels als de behandeling van wetsvoorstellen niet heftig gemediatiseerd is.