Ook volgens kiezers is de PVV geen linkse partij

Een van de meest hardnekkige onwaarheden die rechtse partijen in deze verkiezingscampagne aan de man proberen te brengen is dat de PVV een economisch linkse partij zou zijn. Mark Rutte noemde onlangs bij Buitenhof Geert Wilders linkser dan Roemer, terwijl zijn partijgenoot en Amsterdams raadslid Dilan Yesilgoz een paar weken daarvoor al bij Pauw Wilders ‘knetterlinks’ had genoemd. (Ik deel de reactie van haar SP-collega Peter Kwint.)

Ook Jan Roos van VNL laat geen mogelijkheid onbenut om de PVV weg te zetten als een linkse partij. Zo sprak Roos bij Buitenhof van een ‘hele kwaaie linkse partij’, terwijl hij tegenover NRC verklaarde dat de PVV ‘nationalistisch én socialistisch in één’ is. Het is een begrijpelijke electorale strategie – het is immers niet makkelijk om je als PVV-kloon te profileren ten opzichte van de PVV – maar daarom niet minder verkeerd. Maar zoals we zullen zien prikt de kiezer hier dwars doorheen.

Jesse Frederik schreef al voor De Correspondent dat de PVV in het verleden economisch rechtse standpunten heeft ingenomen op het gebied van bijvoorbeeld de hypotheekrenteaftrek, de bijstand en de arbeidsmarkt. Dat is natuurlijk het goed recht van de PVV. Dit zijn klassieke beleidsdossiers waar linkse en rechtse partijen al sinds jaar en dag over strijden en de PVV heeft hier simpelweg kleur bekend. Op andere economische onderwerpen houdt de partij zich wat meer op de vlakte, terwijl op het gebied van seniorenpolitiek (pensioensleeftijd en zorg) de PVV soms wat meer naar links lonkt.

Het stemgedrag in de Tweede Kamer laat in ieder geval zien dat Kamerleden van de PVV veel vaker meestemmen met VVD, CDA en SGP dan met SP, GroenLinks en de PvdD. Dat geldt met name voor culturele onderwerpen, maar ook op het gebied van werk en sociale zekerheid is op geen enkele wijze vol te houden dat de partij links zou zijn. Ook wanneer we niet alleen naar moties, maar ook naar amendementen en wetten kijken, zien we dat de PVV veel meer gelijkenissen vertoont met rechtse dan met linkse partijen.

En de kiezer? Ook die blijkt de PVV niet als linkse partij te zien. Het Nationaal Kiezersonderzoek vraagt al geruime tijd aan respondenten om de grootste partijen te plaatsen op een aantal onderwerpen. In het meest recente NKO van 2012 is dat gedaan voor CDA, PvdA, VVD, D66, PVV en SP. Hieronder staan de gemiddelde posities van deze partijen op het gebied van inkomensongelijkheid en de integratie van nieuwkomers, twee onderwerpen die de sociaal-economische en sociaal-culturele dimensies in de Nederlandse politiek vatten. Respondenten moeten dus bijvoorbeeld de PvdA plaatsen op een schaal van 1 tot 7 waarbij een score van 1 aangeeft dat inkomensverschillen best wat mogen toenemen en een score van 7 staat voor het terugdringen van inkomensongelijkheid. Ik heb ook de gemiddelde positie van het electoraat weergegeven.

We zien dat kiezers op sociaal-economisch gebied de VVD als relatief rechts bestempelt, de SP en PvdA als relatief links en CDA, D66 en PVV ergens in het midden. Op de verticale (culturele) as zien we ook de verwachte patronen met de PVV als meest monoculturele optie en de SP en PvdA als het meest multicultureel. Nogmaals, dit zijn niet de ‘objectieve’ posities van de partijen, maar de percepties van kiezers over de standpunten van partijen (ook al komen perceptie en realiteit vaak best goed overeen). De respondenten plaatsen zichzelf gemiddeld genomen iets rechts van het midden op cultureel vlak en iets links van het midden op economisch vlak (zie ook hier en hier).

Ook onder louter rechtse kiezers komt hetzelfde beeld naar voren. Hierboven zien we dezelfde zes partijen op dezelfde twee onderwerpen, maar dan louter geplaatst door respondenten die zichzelf als ideologisch rechts beschouwen. De lichtgrijze posities zijn dezelfde als in de eerste figuur. Uiteraard is deze subgroep van rechtse kiezers inhoudelijk gezien eerder voor assimilatie door nieuwkomers en het toelaten van inkomensverschillen, zoals de verschuiving van het electoraat in de figuur laat zien, maar voor het overige zien ook deze kiezers de PVV niet als links.

Dat de PVV geen linkse partij is betekent overigens niet dat PVV-stemmers op economisch gebied uitgesproken rechts zijn. Maar omdat Nederland vooralsnog geen politieke partij kent die een economisch links profiel combineert met een cultureel rechts profiel, staan kiezers met die specifieke combinatie van opvattingen voor de keuze om op één van beide dimensies water bij de wijn te doen. Uit onderzoek blijkt dat deze kiezers uitwijken naar rechtspopulistische partijen wanneer culturele issues hoog op de politieke agenda staan en naar linkspopulistische partijen wanneer de economie de boventoon voert.

In de tussentijd lijkt het me niet meer dan logisch dat Jan Roos, een fervent voorstander van volksraadplegingen, luistert naar de wijsheid van de kiezer en ophoudt met dat fabeltje van de linkse PVV.

(Foto door premier Rutte, license.)