• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Kritische burgers: wanneer hebben hoger opgeleiden juist meer wantrouwen in de politiek?

door Armen Hakhverdian 18/04/2013 0 Reacties

Hoger opgeleiden hebben meer vertrouwen in politieke instituties (parlement, politieke partijen, de rechterlijke macht, de Europese Unie, enz.) dan lager opgeleiden. Die vertrouwenskloof heeft de afgelopen jaren in Nederland veel aandacht gekregen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het boek ‘Diplomademocratie’ van Mark Bovens en Anchrit Wille of menig rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Maar opleiding heeft lang niet overal een positief effect op politiek vertrouwen. Sterker nog, politiek wantrouwen onder hoger opgeleiden is schering en inslag in veel delen van de wereld.

Ik heb vorig jaar samen met Quinton Mayne (Harvard) onderzoek gedaan naar de relatie tussen opleiding en politiek vertrouwen in Europa. In de meeste West-Europese landen hebben hoger opgeleiden inderdaad meer politiek vertrouwen dan lager opgeleiden, maar in veel andere landen is de relatie juist omgekeerd. Een literatuurstudie toonde al snel aan dat er nauwelijks bewijs bestaat voor een negatieve relatie tussen opleiding en politiek vertrouwen in ‘oude democratieën’ (zie Tabel A1 in de appendix). Tegelijkertijd constateerden we dat onderzoek naar ‘nieuwe democratieën’ (Latijns Amerika, Oost-Europa, Zuid-Oost Azië) vooral wees op een negatief effect van opleiding op vertrouwen. Met andere woorden, op basis van bestaand onderzoek zagen we dat in veel landen juist de hoger opgeleiden het meest wantrouwend zijn jegens politieke instituties.

 

Politiek vertrouwen in Europa

Aan de hand van de European Social Survey van 2008 kunnen we dit daadwerkelijk toetsen. Eerst hebben we politiek vertrouwen van mensen gemeten aan de hand van losse vragen naar vertrouwen in een aantal belangrijke instituties zoals het parlement, politieke partijen, politici, de politie en de rechterlijke macht op een schaal van 1 (‘no trust’) tot 10 (‘complete trust’). Politiek vertrouwen is dan simpelweg het gemiddelde van het vertrouwen in deze afzonderlijke instituties. De onderstaande figuur laat bijvoorbeeld zien hoe sterk politiek vertrouwen variëert tussen Europese landen. De Scandinavische landen scoren (ik zou bijna zeggen ‘uiteraard’) het hoogst.

 

vertrouwenEES2008

 

Nu kunnen we dezelfde figuur weergeven maar dan met politiek vertrouwen naar opleidingsgroep (zie hieronder). In veel van de landen aan de rechter kant van de onderstaande grafiek zien we inderdaad het bekende patroon: hoger opgeleiden hebben meer politiek vertrouwen dan laag opgeleiden. Maar naarmate we naar links opschuiven zien we dat dit verschil in vertrouwen kleiner wordt en op een gegeven moment zelfs omslaat. In de veelal Oost-Europese landen ter linker zijde van de figuur zijn hoger opgeleiden juist het meest wantrouwend.

 

vertrouwenoplESS08

 

De rol van corruptie

Wat is hier aan de hand? In ons onderzoek benaderen wij politiek vertrouwen van mensen als een rationale evaluatie van institutionele kwaliteit. Wanneer instituties goed functioneren zullen hoger opgeleiden dit eerder opmerken dan lager opgeleiden en hier ook normatief positiever op reageren. In het artikel verwijzen wij naar talloze auteurs die aantonen dat hoger opgeleiden, mede door hun cognitieve capaciteiten en intensiever media-gebruik, corruptie eerder waarnemen dan lager opgeleiden. Het resultaat is dat de aanwezigheid van corruptie in de publieke sector eerder wantrouwen kweekt onder hoger opgeleiden dan onder lager opgeleiden (zie ook eerder onderzoek van StukRoodVlees-blogger Tom van der Meer over vertrouwen in het parlement, paywall).

Dat is wederom te zien in de bovenstaande figuur. De landen zijn namelijk gerangschikt naar de mate van corruptie aan de hand van de Corruption Perception Index van Transparancy International. In de ‘schone’ landen ter rechter zijde zien we dat hoger opgeleiden meer vertrouwen hebben, terwijl in de corrupte landen ter linker zijde hoger opgeleiden juist meer wantrouwen hebben. Oftewel, de mate van politiek vertrouwen onder hoger opgeleiden is een graadmeter voor de institutionele kwaliteit van een land. Wantrouwen is in dit geval een uiting van ongenoegen van kritische burgers over dysfunctionele instituties.

Reageren lager opgeleiden dan niet op corruptie? Nauwelijks. Ons onderzoek toont aan dat er vrijwel geen verschil in politiek vertrouwen bestaat tussen de laagst opgeleiden uit Denemarken (het meest ‘schone’ land in onze studie) en Roemenië (het meest corrupte land). Er bestaat wél een groot verschil in vertrouwen tussen hoger opgeleiden uit deze twee landen. Lager opgeleiden lijken welhaast immuun voor institutionele wanorde in hun land; althans, hun politiek vertrouwen lijdt er nauwelijks onder.

 

Onderwijsexpansie en het kweken van wantrouwen

De afgelopen decennia heeft een enorme expansie van hoger onderwijs plaatsgevonden in Europa. De bovenstaande analyses voorspellen helaas niet veel goeds voor het politiek vertrouwen in veel Zuid- en Oost-Europese landen. Wanneer namelijk deze onderwijsexpansie niet gepaard gaat met een verbetering van de institutionele kwaliteit en het aanpakken van corruptie in de publieke sector, zal diezelfde expansie alleen maar tot meer wantrouwen leiden.

Filed Under: Civil society, Regering en beleid Tagged With: corruptie, opleiding, vertrouwen

Over de auteur

Armen Hakhverdian
Armen Hakhverdian
Armen Hakhverdian is universitair hoofddocent politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij doet onderzoek naar politieke vertegenwoordiging, publieke opinie en ongelijkheid. Hij schreef samen met Wouter Schakel het boek 'Nepparlement? Een pleidooi voor politiek hokjesdenken' (2017, Amsterdam University Press) over ongelijke vertegenwoordiging in Nederland.
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Geef een reactie Antwoord annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

15 jaar Wilders: voorloper of buitenbeentje in Europa?

De peilingen zaten er weer na… waren eigenlijk best goed

We beleven deze verkiezingen een omslag in het financieel-economisch denken van politieke partijen

Podcast

Stemmen: een verkiezingspodcast zonder peilingen. Aflevering 5 – De Grote Uitslagenshow

In deze aflevering bespreken we de verkiezingsuitslagen. Aan tafel zitten maar liefst vijf … [Lees verder...]

Aflevering 93 – Plaatjes van de electoraatjes, met Matthijs Rooduijn

Wat is het demografisch en ideologisch profiel van kiezers op verschillende partijen? Mijn … [Lees verder...]

Stemmen: een verkiezingspodcast zonder peilingen. Aflevering 4 – Waarom debatten, stemhulpen en peilingen de zwevende kiezer nauwelijks helpen

In de vierde aflevering van Stemmen duiken we in de belangrijkste hulpmiddelen om je stem te … [Lees verder...]

Populisme

Cas Mudde: “Rutte vormt grotere bedreiging voor de liberale democratie dan uiterst rechts”

Iris Beau Segers, onderzoeker aan het Center for Research on Extremism (C-REX), interviewt Cas … [Lees verder...]

Stemmen: een verkiezingspodcast zonder peilingen. Aflevering 5 – De Grote Uitslagenshow

In deze aflevering bespreken we de verkiezingsuitslagen. Aan tafel zitten maar liefst vijf … [Lees verder...]

Hoe populistisch zijn Nederlandse partijen?

In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart is het P-woord weer te horen: populisme. … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2021 StukRoodVlees

Copyright © 2021 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in