Met de lokale verkiezingen voor de gemeenteraad nog maar iets meer dan twee maanden van ons verwijderd, neemt de aandacht voor partijpolitiek nieuws weer toe. De vraag ‘hoe goed partijen het doen in de peilingen’ zal ook de komende tijd weer regelmatig worden gesteld. Maar peilingen voor lokale verkiezingen zijn schaars en (te) vaak van matige kwaliteit. Daarom wordt in de berichtgeving vaak vertrouwd op landelijke peilingen. Kun je die hiervoor eigenlijk wel gebruiken?
Lokale verkiezingen, lokale partijen
Onderstaande figuur illustreert het probleem. Landelijke peilingen zijn niet zo’n goede graadmeter voor de lokale verkiezingsuitslag. Dat komt niet zozeer door de betrouwbaarheid van de peilingen, maar omdat ze vragen naar landelijke partijvoorkeur, niet de lokale. In veel gemeenten doen lokale partijen mee. Bij elkaar opgeteld haalden zij bijna 28% van de stemmen in 2014, terwijl ze in peilingen voor de Tweede Kamer (vanzelfsprekend) niet voorkomen.
Ook bij landelijke partijen zien we grote verschillen tussen hun Tweede Kamerpeiling en gemeenteraadsuitslag. Een belangrijke reden is dat sommige partijen niet overal meededen. De PVV was in de laatste Peilingwijzer voorafgaand aan de gemeenteraadsverkiezingen nog de grootste, maar haalde slechts 0,63% van de stemmen. Dat kwam omdat zij slechts in twee gemeenten meedeed. De SP scoorde ook een stuk lager doordat ze in veel gemeenten niet meedeed.
Bovendien zijn er opkomsteffecten. In 2014 bracht 54% van de kiesgerechtigden een stem uit voor de gemeenteraad. Bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen ging meer dan 80% stemmen. Bij zo’n relatief lage lokale opkomst speelt de vraag of wel iedereen die in peilingen zijn landelijke voorkeur uitspreekt ook gaat stemmen voor de gemeenteraad. CDA’ers blijken keer op keer trouwe kiezers, zowel op lokaal als Europees niveau. Kiezers op ChristenUnie en SGP zijn dat weliswaar ook, maar dat effect wordt hier tenietgedaan doordat ze niet overal meedoen (daarnaast haalden ze ook nog 1.3% met gecombineerde lijsten die ik in de grafiek niet heb meegenomen).
Landelijke trends
Zeggen landelijke peilingen dan helemaal niks? Dat is wellicht te sterk. De trends die we landelijk zien, vertalen zich meestal ook lokaal. Maar daarbij is het belangrijk om te kijken waarmee je vergelijkt. Want de grote verliezers van de afgelopen Kamerverkiezingen hoeven niet per se te vrezen voor een dramatisch verlies bij de gemeenteraadsverkiezingen. Als we de stand van zaken in de laatste Peilingwijzer (december 2017) vergelijken met de laatste Peilingwijzer voorafgaand aan de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014, zien we waarom.
De PvdA staat er in de huidige peilingen met 8,5% niet heel florissant voor, maar in vergelijking met de 11% uit 2014 is de daling niet extreem. In ieder geval is het een stuk minder dramatisch dan van 24,8% (TK 2012) naar 5,7% (TK 2017). Ook voor de VVD geldt dat de partij tussen september 2012 en maart 2014 al stevig had verloren. Een herhaling van het verlies bij de Kamerverkiezingen van 2017 (-5,3%) valt nu dus niet te verwachten. Integendeel, in de landelijke peilingen staat de VVD er nu (iets) beter voor dan in maart 2014.
De PVV is juist gedaald in de landelijke peilingen ten opzichte van 2014. Maar omdat ze nu op veel meer plekken meedoet, zal de partij van Wilders bij de komende lokale verkiezingen vrijwel zeker een hoger stemmenpercentage gaan halen dan in 2014. De SP doet het ook veel minder goed in recente peilingen dan in die van 2014. De partij moet hopen op een Lilian Marijnissen-effect dat zich ook op lokaal niveau laat vertalen. GroenLinks staat er in de landelijke peilingen nu juist veel beter voor dan in 2014. Die partij mag dus goede hoop hebben dat zich dat lokaal laat uitbetalen.
Opkomstverhogend
Nog meer dan normaal zijn slagen om de arm bij lokale verkiezingen en landelijke peilingen het devies. Deelname- en opkomsteffecten spelen een grote rol en kunnen in 2017 anders liggen dan in 2014. Bovendien wordt er tegelijk met de gemeenteraadsverkiezingen een referendum gehouden. Dat kan (voor sommige groepen kiezers) wellicht opkomstverhogend werken.
Geef een reactie