Loont het om een regering op te blazen?

De Portugese coalitieregering wankelt en de financiële markten zijn in paniek. Het is ondertussen een terugkerend probleem: een wanhopige economische situatie dwingt een regering tot drastische impopulaire maatregelen en vervolgens valt de regering omdat politici vrezen electorale hara-kiri te plegen. Omdat de regering valt verliezen de markten nog meer vertrouwen waardoor de economische problemen alleen maar toenemen. Zo is de financiële crisis in bijvoorbeeld Griekenland, Italië en Portugal (Nederland?) ook een politieke crisis. Maar waarom blazen politieke partijen eigenlijk de regering op? Waarom wil het ‘Centro Democratico e Social – Partido Popular‘ uit de regering met de sociaal-democratische partij (dat is een conservatieve partij) stappen? En waarom liep het Catshuisoverleg destijds stuk? Waarom riep Papandreou (PASOK) verkiezingen uit in Griekenland voor mei 2012, terwijl zijn termijn tot eind 2013 liep?

Een verklaring is dat partijen verwachten hun positie te verbeteren doordat de peilingen suggereren dat zij de verkiezingen zullen winnen. Dit verklaart sommige gevallen, maar niet de concrete voorbeelden die ik hier boven gaf. Een betere verklaring voor deze gevallen is dat partijen verwachten nog meer te zullen verliezen als zij niet zo snel mogelijk verkiezingen houden. Hoe dan ook: gemiddeld genomen verliezen partijen als zij een coalitie opblazen en neemt de kans dat zij in een nieuwe regering komen af. Deze resultaten zijn gebaseerd respectievelijk op een analyse van alle West-Europese regeringen sinds 1945 en alle Europese coalities sinds 1945. Kortom, partijen die de regering opblazen lopen het risico om politiek een toontje lager te moeten zingen. Sommige partijen hebben meer geluk dan anderen, zo won de VVD, maar verloren de PVV en het CDA bij de laatste verkiezingen.

Een andere verklaring is dat partij leiders onder druk staan van leden en vertegenwoordigers van hun eigen partij. Stel jij bent een back-bencher van een regeringspartij. Dan heb je er belang bij dat de partijtop vervangen wordt (want, dat betekent misschien promotie voor jou) en dat op lange termijn jouw partij weer competitief is. Dan zou je dus kunnen profiteren van een val van de regering. Je houdt de schade beperkt en door het (waarschijnlijke) electorale verlies kan je de partijtop dwingen om op te stappen. Het opblazen van de regering levert de partij dan niets op, maar misschien wel bepaalde facties of individuen in een partij. Of dit het gedrag van partijen verklaart weet ik niet, want dat is – naar mijn weten – niet systematisch onderzocht.