Mediatisering, wat is dat eigenlijk?

Over de macht van de media wordt hier en elders erg veel gezegd en geschreven. Gangbare theorieën die de invloed van media op politiek en publiek te duiden zijn agenda-setting en framing. De afgelopen jaren heeft een meer omvattende theorie aan populariteit gewonnen, namelijk die van mediatisering. In dit jaar zijn onder andere twee special issues over het onderwerp (hier en hier) verschenen en vorige week kwam een bundel met verschillende perspectieven op mediatisering, samengesteld door Jesper Strömbäck en Frank Esser uit.

Vier dimensies

Mediatisering wordt in de literatuur beschreven als een proces dat bestaat uit vier dimensies. De eerste dimensie behelst de mate waarin media de belangrijkste bron van informatie voor burgers zijn geworden en het belangrijkste kanaal voor communicatie tussen politici en burgers vormt. De tweede dimensie is de (toenemende) mate waarin media onafhankelijk van politieke instituties functioneren. De derde dimensie verwijst naar de mate waarin media-inhoud bepaald wordt door nieuwswaarden als negativiteit en conflict en gedreven wordt door de noodzaak om een groot publiek aan te spreken. De laatste dimensie stelt de mate waarin politici hun percepties en gedrag aanpassen aan de (informele) regels die nieuwsmedia opleggen. Dit kan in eerste instantie gaan over de manier waarop zij communiceren, maar ook over hun output en de manier waarop zij zich organiseren.

Concreet

De voorgestelde dimensies klinken misschien wat abstract, maar het is niet moeilijk om concrete voorbeelden te verzinnen. Media-effecten als framing kunnen worden geschaard onder de eerste dimensie, terwijl de effecten van media op politici onder de vierde dimensie vallen. Zo kan het gegeven dat Tweede Kamerleden veelvuldig verwijzen naar media in hun Kamervragen gezien worden als een voorbeeld van een aanpassing in gedrag in lijn met de medialogica: zij zullen verwachten dat deze gerichtheid op media ook weer aandacht van die media kan genereren.

Proces of uitkomst?

Wat in het gebruik van het mediatisering-idee soms wat onduidelijk blijft is of we moeten spreken over een proces, waarbij er een steeds sterkere invloed van media op publiek en politiek wordt verondersteld, of dat er op een gegeven moment een ‘gemediatiseerde’ samenleving wordt bereikt. Beide ideeën pleiten in ieder geval voor het doen van longitudinaal onderzoek, waarbij media-inhoud en -effecten over langere perioden in de tijd worden bestudeerd.