• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Middenpartijen steeds Eurosceptischer

door Matthijs Rooduijn 17/05/2014 6 Reacties

Van middenpartijen wordt vaak gezegd dat ze geen duidelijk verhaal over Europa vertellen. Zo schreef journalist Max van Weezel nog niet zo lang geleden dat PvdA, CDA en VVD in een lelijke spagaat zitten. Aan de ene kant steunen ze de Spitzenkandidaten, die stuk voor stuk sterk pro-EU zijn (Schulz, Juncker en Verhofstadt), maar aan de andere kant doen ze ook hun best niet té Europa-lievend over te komen. Ze vrezen dat ze dan zullen worden afgestraft door de in hun ogen niet altijd even EU-vriendelijke kiezer.

Hieronder laat ik zien hoe de EU-posities van middenpartijen over de tijd zijn veranderd. Wat blijkt: PvdA, CDA en VVD zijn met de jaren steeds Eurosceptischer geworden. Het lijkt erop dat zij de opvattingen van EU-kritische partijen als PVV en SP steeds meer zijn gaan omarmen.

Ik heb voor mijn analyse gebruik gemaakt van de Chapel Hill Expert Survey. Dat is een langlopend onderzoeksproject naar de opvattingen van politieke partijen in een groot aantal Europese landen. De onderzoekers vragen in ieder land experts op het gebied van politieke partijen de partijen in hun land ideologisch te positioneren. Uit onderzoek blijkt dat deze manier van partijposities vaststellen goed werkt (zie bijvoorbeeld hier).

Uit een analyse van de posities van Nederlandse partijen op het gebied van Europese integratie blijkt dat de middenpartijen PvdA, CDA en VVD stuk voor stuk Eurosceptischer zijn geworden sinds eind jaren negentig. Zie Figuur 1. De partijen zijn, op basis van hun opvattingen over Europa, ingedeeld op een schaal van 1 tot 7, waarbij 1 staat voor een sterk negatieve opvatting over de EU en 7 voor een sterk positieve opvatting over Europa. PvdA en CDA hadden in 1999 nog een score van ongeveer 6.5. In 2010 was de score teruggelopen tot 5.5. De VVD scoorde in 1999 een 5.5. In 2010 was dat nog maar 4.0.

 

Figuur 1

Figuur 1: De posities ten opzichte van de EU van PvdA, CDA en VVD

 

De vraag waarom dit het geval is, is niet eenvoudig te beantwoorden, want er zullen ongetwijfeld allerlei factoren meespelen. Toch zou ik één mogelijke oorzaak er uit willen lichten: het succes van Eurosceptische partijen als de radicaal-rechtse PVV en LPF, en de radicaal-linkse SP. Wanneer we het aantal Tweede Kamerzetels van radicaal-linkse en radicaal-rechtse partijen samennemen, dan zien we een duidelijke toename over de tijd. Zie Figuur 2. Dit geeft aan dat er een samenhang is tussen het aantal zetels voor deze partijen en de EU-positie van middenpartijen: hoe succesvoller de Eurosceptische partijen, hoe Eurosceptischer ook de middenpartijen.

 

Figuur 2

Figuur 2: Aantal Tweede Kamerzetels van radicaal-linkse en radicaal-rechtse partijen tezamen

 

Waarom zou het succes van deze partijen nu een belangrijke oorzaak zijn van de toenemende Euroscepsis bij middenpartijen? Middenpartijen hebben verschillende opties wanneer ze worden geconfronteerd met electoraal succesvolle andere partijen (zie dit artikel). Ze kunnen, ten eerste, vasthouden aan hun oorspronkelijke positie. Een tweede optie is om zich juist af te zetten tegen hun politieke uitdagers, en een positie in te nemen die diametraal tegenover hun opvatting staat. Als derde kunnen ze ook de standpunten van hun tegenstanders overnemen.

Met betrekking tot het thema immigratie lijken middenpartijen voor de derde optie gekozen te hebben, zo blijkt uit onderzoek van communicatiewetenschapper Joost van Spanje (zie hier, paywall). Als gevolg van het toegenomen succes van radicaal rechtse partijen, zijn middenpartijen de opvattingen van deze partijen op het vlak van immigratie steeds meer gaan overnemen – waarschijnlijk in de hoop zo het electoraat (weer) achter zich te krijgen. Het is niet ondenkbaar dat middenpartijen op het gebied van het EU-thema tot een zelfde strategie zijn overgegaan.

Maar geldt dit voor alle partijen? Daar lijkt het niet op. De uitgesproken pro-EU partijen D66 en GroenLinks zijn niet Eurosceptischer geworden – zie Figuur 3. Integendeel. GroenLinks is duidelijk steeds meer pro-Europa geworden. De partij ging van een score van ongeveer 4.5 in 1998 naar een score van meer dan 6 in 2010. Het lijkt erop dat GroenLinks zich juist heeft afgezet tegen de Eurosceptische opvattingen van SP, LPF en PVV, en Europa steeds meer is gaan omarmen. D66 was altijd al zeer sterk pro-Europa en is dat ook gebleven. Deze partij heeft haar positie nauwelijks aangepast, maar kon dat ook nauwelijks aangezien ze al een zeer sterk uitgesproken opvatting had.

 

Figuur 3

Figuur 3: De posities ten opzichte van de EU van D66 en GroenLinks

 

Hoewel middenpartijen dus gemengde signalen uitzenden met betrekking tot hun EU-positie, kunnen we concluderen dat ze met de jaren steeds Eurosceptischer zijn geworden. En het zou heel goed kunnen dat het toegenomen electorale succes van Eurosceptische partijen hier een belangrijke rol bij heeft gespeeld. De peilingen laten zien dat het allesbehalve ondenkbaar is dat deze trend zich voortzet.

 

Filed Under: EU en internationaal, Politieke partijen Tagged With: Europese verkiezingen, euroscepsis, Middenpartijen

Over de auteur

Matthijs Rooduijn
Matthijs Rooduijn is universitair docent bij de afdeling Politicologie van de Universiteit van Amsterdam.
Website: http://matthijsrooduijn.nl
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. Armen Hakhverdian says

    17/05/2014 at 16:59

    Ik zou wel eens willen zien of de perceptie van kiezers over de positie van partijen deze trends weerspiegelt. Misschien kijk ik binnenkort eens naar de NKO data hierover. En bovendien of stemgedrag in het EP bijvoorbeeld soortgelijke resultaten geeft. De VVD laat toch zien dat de eigen ideologische standpunten en stemgedrag in het EP best los van elkaar kunnen staan…

    Log in om te reageren
    • Matthijs Rooduijn says

      19/05/2014 at 08:45

      Het zou me niet verbazen als kiezers dit helemaal niet zo zien. PVV en SP zijn zich (ook volgens CHES) steeds sterker anti-EU gaan uiten, waardoor de verschuivingen van de middenartijen voor veel kiezers volgens mij wel eens onopgemerkt kunnen zijn gebleven…

      Log in om te reageren
  2. Gijs Schumacher says

    19/05/2014 at 11:13

    Zijn die verschuivingen wel significant? Ik kan me vaag herinneren dat het verschil VVD tussen 2006 en 2010 niet significant is, omdat in 2010 het oordeel van de experts enorm uiteenloopt. Dat suggereert eerder dat er meer controverse over de EU binnen de partij ontstaat.

    Log in om te reageren
    • Matthijs Rooduijn says

      19/05/2014 at 18:16

      Heb niet naar de spreiding van de positionering van de verschillende experts gekeken dus dat weet ik niet. Maar gezien de sterke toename van scepsis bij alle drie de partijen lijkt mij de kans behoorlijk klein dat het hier alleen om een stijging van de controverse gaat. Desalniettemin goed om eens uit te zoeken…

      Log in om te reageren
      • Armen Hakhverdian says

        21/05/2014 at 13:12

        Zijn het sowieso dezelfde experts die de partijen plaatsen in die verschillende jaren? Is er onderzoek naar de vergelijkbaarheid door de tijd heen van dit soort expert survey’s?

        Log in om te reageren
        • Matthijs Rooduijn says

          21/05/2014 at 16:25

          Goeie vraag. Ik verwacht dat het niet precies dezelfde experts zijn. En als dat wel zo is roept dat ook weer vragen op. Weten ze bv nog hoe ze partijen 4 jaar eerder hebben gepositioneerd? Ik ga Gijs hier maar eens mee lastig vallen denk ik. Die is betrokken bij de CHES.

          Log in om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

De wereld door een partijpolitieke bril

Niet bots maar krant en tv bepalen politieke impact sociale media

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Aflevering 94 – De ‘Heilige Alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechts, met Sander Rietveld

Mijn gast van vandaag is Sander Rietveld, politicoloog en onderzoeksjournalist bij Zembla. Sander … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in